экология

Front

Қоршаған ортаны қорғаудың құқықтық негіздері

Back

Қоршаған ортаны қорғаудың құқықтық негіздері – табиғатты қорғау, ресурстарды тиімді пайдалану және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған заңдар мен нормативтік-құқықтық актілер жиынтығы.

Негізгі элементтері:

1. Конституциялық негіз – Қазақстан Республикасының Конституциясы табиғатты қорғау, экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету құқығын белгілейді.

2. Экологиялық заңдар – «Қоршаған ортаны қорғау туралы» заң, «Атмосфералық ауаны қорғау», «Су кодексі», «Табиғи ресурстарды пайдалану» сияқты нормативтік актілер.

3. Халықаралық келісімдер – климаттық өзгерістер, биоалуантүрлілікті сақтау, суды және атмосфераны қорғау бойынша халықаралық келісімдерге қатысу.

4. Экологиялық бақылау және жауапкершілік – экологиялық стандарттарды сақтау, қоршаған ортаға зиян келтіргені үшін әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік.

5. Экологиялық білім және ақпараттандыру – халықты экологиялық құқықтар мен міндеттер туралы хабардар ету.

Қорыта айтқанда, құқықтық негіздер қоршаған ортаны қорғауды заңнамалық түрде қамтамасыз етіп, қоғам мен мемлекеттік органдардың міндеттері мен жауапкершілігін айқындайды.

Front

Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі

Back

Қазақстан Республикасының Экологиялық кодексі – қоршаған ортаны қорғау, табиғатты пайдалану және экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мақсатында қабылданған негізгі құқықтық акт.

Негізгі ерекшеліктері:

1. Қолдану саласы – кодекс Қазақстан аумағындағы барлық табиғи ресурстарды қорғау және пайдалану, сондай-ақ экологиялық құқық қатынастарын реттейді.

2. Негізгі принциптері – тұрақты даму, табиғатты тиімді пайдалану, экологиялық қауіпсіздік, қоғам мен мемлекеттің жауапкершілігі.

3. Қоршаған ортаны қорғау шаралары – ауаны, суды, топырақты, биологиялық әртүрлілікті қорғау, қоқыс және өндірістік қалдықтарды басқару.

4. Экологиялық бақылау және жауапкершілік – экологиялық нормаларды бұзғандарға әкімшілік және қылмыстық жауапкершілік қарастырылған.

5. Халықтың құқықтары мен міндеттері – экологиялық ақпарат алу, табиғатты қорғау іс-шараларына қатысу, экологиялық тәртіпті сақтау.

Қорыта айтқанда, Экологиялық кодекс Қазақстандағы экологиялық құқық қатынастарын жүйелеп, табиғатты қорғауды заңнамалық қамтамасыз ететін басты құжат болып табылады.

Front

  Халықаралық экологиялық ұйымдар және олардың рөлі

Back

Халықаралық экологиялық ұйымдар – қоршаған ортаны қорғау, табиғи ресурстарды тиімді пайдалану және климаттық өзгерістерге қарсы әрекет ету мақсатында жұмыс істейтін халықаралық құрылымдар.

Негізгі ұйымдар және рөлі:

1. БҰҰ-ның қоршаған орта бағдарламасы (UNEP) – жаһандық экологиялық саясатты үйлестіру, зерттеу жүргізу, мемлекеттерге кеңес беру.

2. Халықаралық табиғатты қорғау одағы (IUCN) – биологиялық әртүрлілікті сақтау, жануарлар мен өсімдіктер түрлерін қорғау.

3. Дүниежүзілік табиғатты қорғау қоры (WWF) – экологиялық жобаларды қаржыландыру, қоршаған ортаны қорғау бойынша ақпараттық кампаниялар.

4. Халықаралық климаттық ұйымдар (IPCC) – климаттық өзгерістерді зерттеу, ғылыми есептерді дайындау және саясатқа ұсыныстар беру.

5. Халықаралық экологиялық келісімдер мен конвенциялар – Парниктік газдарды азайту, озон қабатын қорғау, су және орман ресурстарын сақтау.

Қорыта айтқанда, халықаралық экологиялық ұйымдар мемлекеттерге экологиялық стандарттарды енгізуге, табиғатты қорғауға және жаһандық экологиялық проблемаларды шешуге қолдау көрсетеді.

Front

1.      Тіршілік қауіпсіздігі түсінігі және мәні

Back

Тіршілік қауіпсіздігі – адам өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаны, қоғамды және экономиканы әртүрлі қауіптерден қорғау жүйесі.

Мәні:

1. Адам өмірі мен денсаулығын қорғау – табиғи апаттар, техногендік авариялар, эпидемиялар және басқа да қауіптерден қауіпсіздікті қамтамасыз ету.

2. Қоршаған ортаны сақтау – экологиялық тұрақтылықты қолдау, табиғи ресурстардың қауіпсіз пайдаланылуы.

3. Қоғамдық және экономикалық қауіпсіздік – өндірістік, транспорттық, энергетикалық және әлеуметтік жүйелердің қауіпсіздігі.

4. Төтенше жағдайларға дайындық – алдын алу шаралары, дағдарыстық жоспарлар және дағдыларды дамыту.

Қорыта айтқанда, тіршілік қауіпсіздігі – адам мен қоғамның өмірін және қоршаған ортаны әртүрлі қауіптерден қорғауға бағытталған кешенді жүйе.

Front

1.      Қауіпсіздіктің түрлері мен деңгейлері

Back

Қауіпсіздіктің түрлері мен деңгейлері – адам өмірі, қоғам, мемлекет және қоршаған ортаны қорғауға бағытталған қауіпсіздік жүйесінің негізгі құрамдас бөліктері.

Қауіпсіздіктің негізгі түрлері:

1. Жеке қауіпсіздік – адамның өмірі мен денсаулығын қорғау.

2. Қоғамдық қауіпсіздік – қоғамдағы тәртіпті, құқықтық нормаларды сақтау.

3. Мемлекеттік қауіпсіздік – елдің конституциялық құрылымы, тәуелсіздігі, ұлттық мүдделері.

4. Экологиялық қауіпсіздік – табиғи ресурстар мен қоршаған ортаны қорғау.

5. Техногендік қауіпсіздік – өндірістік, транспорттық, энергетикалық жүйелердің қауіпсіздігі.

Қауіпсіздіктің деңгейлері:

1. Жеке деңгей – жеке адамның өзін-өзі қорғау қабілеті.

2. Қауымдастық деңгейі – отбасы, ұйым немесе қоғамдағы қауіпсіздік шаралары.

3. Ұлттық деңгей – мемлекет деңгейіндегі қауіпсіздік стратегиялары мен қорғаныс жүйелері.

4. Халықаралық деңгей – мемлекеттер арасындағы ынтымақтастық арқылы жаһандық қауіптерден қорғану.

Қорыта айтқанда, қауіпсіздік түрлері мен деңгейлері адам мен қоғамның өмірін, мемлекеттің тұрақтылығын және қоршаған ортаны әртүрлі қауіптерден қорғауға бағытталған кешенді жүйені қалыптастырады

Front

1.      Негізгі қауіптер: табиғи, техногендік, әлеуметтік

Back

Негізгі қауіптер – адамның өмірі, денсаулығы, қоғам мен қоршаған ортаны қауіпке ұшырататын факторлар.

1. Табиғи қауіптер (Natural Hazards):

• Жер сілкінісі, цунами, дауыл, сел, вулкан атқылауы, құрғақшылық сияқты табиғи құбылыстар.

• Адам мен инфрақұрылымға тікелей қауіп төндіреді.

2. Техногендік қауіптер (Technogenic Hazards):

• Өндірістік авариялар, транспорттық апаттар, химиялық немесе ядролық апаттар.

• Индустриялық және технологиялық жүйелерден туындайды.

3. Әлеуметтік қауіптер (Social Hazards):

• Қылмыс, терроризм, соғыстар, пандемиялар, миграциялық дағдарыстар.

• Қоғамдағы тәртіпті, әлеуметтік тұрақтылықты бұзуы мүмкін.

Қорыта айтқанда, табиғи, техногендік және әлеуметтік қауіптер адам өмірі мен қоғамға әртүрлі деңгейде қатер төндіретін негізгі факторлар болып табылады.

Front

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету принциптері

Back

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету принциптері – адам өмірі, қоғам, мемлекет және қоршаған ортаны қорғауға бағытталған негізгі қағидалар.

Негізгі принциптері:

1. Анықтылық және алдын алу – қауіптердің алдын алу үшін оларды дер кезінде анықтау және бағалау.

2. Кешенділік – қауіпсіздік шараларын жеке, қоғамдық, ұлттық және халықаралық деңгейде үйлестіру.

3. Құқықтық негіз – қауіпсіздікті қамтамасыз ету заңдар мен нормативтік актілерге сүйенуі тиіс.

4. Жауапкершілік – әрбір азамат, ұйым және мемлекет қауіпсіздік үшін жауапкершілік алады.

5. Тұрақтылық және ұзақ мерзімділік – қауіпсіздікті қамтамасыз ету шаралары тұрақты түрде жүзеге асырылуы қажет.

6. Технологиялық және ғылыми негіз – заманауи құралдар мен ғылыми жетістіктерді пайдалану.

Қорыта айтқанда, бұл принциптер қауіптерді болжау, алдын алу және олардан қорғауды жүйелі түрде ұйымдастыруға бағытталған.

Front

1.      Экологиялық қауіпсіздік түсінігі

Back

Экологиялық қауіпсіздік – адамның өмірі мен денсаулығын, қоршаған ортаны, табиғи ресурстарды экологиялық зияннан, ластанудан және апаттық жағдайлардан қорғау жүйесі.

Мәні мен мақсаты:

1. Қоршаған ортаны қорғау – ауа, су, топырақ және биоалуантүрлілікті сақтау.

2. Тұрақты даму – табиғатты тиімді пайдаланып, экологиялық тепе-теңдікті сақтау.

3. Адам өмірі мен денсаулығын қорғау – экологиялық қауіптерден туындайтын аурулар мен апаттарды алдын алу.

4. Қауіптерді басқару – өндірістік, техногендік және табиғи экологиялық қауіптерге қарсы шаралар ұйымдастыру.

Қорыта айтқанда, экологиялық қауіпсіздік – адам мен қоршаған ортаның тұрақты әрі қауіпсіз өмір сүруін қамтамасыз ететін кешенді жүйе болып табылады.

Front

1.      Экологиялық қауіптердің көздері

Back

Экологиялық қауіптердің көздері – қоршаған орта мен адам денсаулығына зиян келтіруі мүмкін факторлар мен жағдайлар.

Негізгі көздері:

1. Табиғи факторлар – вулкан атқылауы, сел, дауыл, құрғақшылық, табиғи апаттар.

2. Техногендік факторлар – өндірістік қалдықтар, химиялық, радиоактивтік ластану, транспорттық апаттар, энергетикалық зақымдар.

3. Әлеуметтік факторлар – халық санының өсуі, қала құрылысының дамуы, ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіптің интенсификациясы.

4. Экономикалық және басқарушылық факторлар – табиғатты дұрыс пайдаланбау, экологиялық нормаларды бұзу, заңнамалық бақылаудың әлсіздігі.

Қорыта айтқанда, экологиялық қауіптердің көздері табиғи, техногендік, әлеуметтік және экономикалық факторлардан туындайды және оларды тиімді басқару экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз етеді.

Front

1.      Қоршаған орта жағдайының адам денсаулығына әсері

Back

Қоршаған орта жағдайының адам денсаулығына әсері – адамның өмір сүру ортасының сапасына байланысты денсаулыққа тікелей немесе жанама әсер ететін факторлар жиынтығы.

Негізгі әсерлері:

1. Ауа ластануы – тыныс жолдары, жүрек-қан тамырлары аурулары, аллергия, канцерогендік ауруларға әкелуі мүмкін.

2. Су сапасының нашарлығы – инфекциялық аурулар, ішек аурулары, ауыр металдар мен химиялық заттардың әсері.

3. Топырақ пен азық-түлік ластануы – улы заттар мен пестицидтердің ағзаға енуі, созылмалы ауруларды шақыруы мүмкін.

4. Шуды және радиацияны қабылдау – жүйке жүйесі мен психологиялық жағдайға әсер етеді, кейде қатерлі ісікке әкелуі мүмкін.

5. Климаттық және табиғи факторлар – апаттар, экстримдік температуралар, ультракүлгін сәулелер адамның денсаулығын нашарлатуы мүмкін.

Қорыта айтқанда, қоршаған ортаның сапасы адамның физикалық, психикалық және әлеуметтік денсаулығына тікелей әсер етеді, сондықтан экологиялық қауіпсіздікті қамтамасыз ету маңызды.