bilim, siyaset ve sanat felsefesi çıkmış sorular

Toplumsal varlık olarak bir arada yaşamak zorunda olan insanlar arasında, çeşitli istek ve amaçların bir noktada çatışacak şekilde toplanması nedeniyle bir çekişme durumu ortaya çıkar. Eğer ortada uyuşmazlıkları önleyecek bir erk olmazsa çatışmalar insanlığın yok olmasına yol açar. Böyle durumlarda kural koyucuya sahip olma ve ona boyun eğme gereği duyulur. Bu ihtiyacı giderecek kurum da devlettir. Üstün bir otoriteye sahip olan devlet ve onun koyduğu kurallar, bireyi diğer insanların saldırı ve eziyetlerinden korur.

İbn-i Haldun’un görüşlerini yansıtan bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

(2011-YGS)

• Devlet toplumsal iradenin ürünüdür.

• Devletin varlığı doğal ve zorunludur.

• Devlet, bireylerin ve kurumların karşılıklı güveniyle varlığını sürdürür.

• Devlet, mutlak bir güç değil toplumun amaçlarını gerçekleştirmek için bir araçtır.

• Devlet, toplumu baskı altında tutabilmek için sınırsız yetkiyle donatılmalıdır.

. Toplumsal düzenin yasal olması yeterli değildir; toplumsal düzen, aynı zamanda meşru görünmelidir. Bireyin, korku içinde yaşayan bir uyruk olarak değil, ikna olmuş bir yurttaş, özgür bir birey olarak toplumsal normları kendisinin normları diye algılaması da zorunludur. İnsanın bu normları içselleştirmesi, “rıza” ya da “meşrulaştırma” dediğimiz şeydir.

Parçaya göre, meşruluğun dayanağı aşağıdakilerden hangisidir?

(2006-ÖSS)

• Düzeni sağlayan yasalar bulunması

• Normların bütün bireyler için bağlayıcı olması

• Normların benimsenmesi

• Bireyin isteklerinin göz önünde bulundurulması

• Normların başka toplumlar tarafından da kabul görmesi

Brian Redhead'a göre, siyasal düşünce tarihi, belli bir soruyu yanıtlama çabalarının tarihidir. Soru aynen durmakta yalnızca yanıtlar değişmektedir. Verilen yanıtların başlıcaları şunlardır:

- Çünkü, varlığım devletin varlığına bağlıdır.

- Çünkü, devlet Tanrı'nın iradesidir.

- Çünkü, devlet ve ben bir anlaşma yaptık.

- Çünkü, devlet ahlaki düşüncenin gerçekleşmesidir.

Buna göre, siyasal düşünce tarihi aşağıdakilerden hangisinin sorgulanmasına dayanır?

(2003-ÖSS)

• Bürokrasinin gereğinin

• Devlet-ekonomi ilişkisinin

• Devlete itaat nedeninin

• İdeal düzenin olabilirliğinin

• Bireyin devlet için vazgeçilmezliğinin

İnsanların düşünce ve görüşlerini serbestçe ifade etmesi, doğruların ve gerçeklerin ortaya çıkmasına ve kavranmasına katkıda bulunur. Bir düşünürün dediği gibi, düşüncelerin savunulmasından gerçekler doğar.

Aşağıdaki yargılardan hangisi bu görüşü destekler?

(2000-ÖSS)

• Devletin ekonomik alana müdahalesinin azaldığı, bireylerin özgürce ekonomik girişimde bulunduğu dönemlerde toplumsal refah yükselmiştir.

• Bilim ve felsefedeki başlıca ilerlemeler, düşünce ve inanç özgürlüğünün olduğu dönemlerde ve ülkelerde gerçekleşmiştir.

• Bireyin yeteneklerini özgürce geliştirdiği eğitim ve ortamlarında, dünyada iz bırakan sanatçılar yetişmiştir.

• Bireylerin yurttaş olarak haklarının korunduğu toplumlarda oluşan güven ortamı, insanların daha üretken olmasını sağlamıştır.

• Çeşitli düşünce ve görüşlerin bir arada yaşaması, ilk önce, değişik kültürlerle iletişim olanağı bulan toplumlarda görülmüştür.

Modern bilimin öncüleri olarak kabul edilen Copernicus, Kepler, Galileo, Newton astronomi alanından başlayarak bilim anlayışında önemli bir dönüşüme yol açtılar. Onların katkısıyla hakikat arayışında engel oluşturan geleneksel bakıştan vazgeçildi. Hatta otoritelerin bilimde yeri olmadığına inanılmaya başlandı. “X doğrudur.” biçimindeki bir önermeye artık “Hangi otorite bunu söylüyor?” sorusuyla değil, “Bununla ilgili kanıtınız ne?”, “Deliliniz nerede?” diye karşılık verilir oldu. Sonunda otoriteler de eleştirel sorgulamaya açık, hesap sorulabilir olarak görüldü.

Bu parçaya göre bilimin modernleşmesi aşağıdakilerden hangisine dayandırılabilir?

(2011-YGS)

• Olaylar arasında neden sonuç ilişkisi aranmasına

• Hakikati arama çabalarının ağırlık kazanmasına

• Yöntem problemlerinin çözülmesine

• Düşünmenin mantık ilkelerine dayandırılmasına

• Dogmatik anlayışın yıkılmasına

Bir paradigmanın açıklayamadığı olgular, sorular, durumlar yani anomaliler ortaya çıktığında o paradigmanın taraftarları ya bu durumu görmezden gelir ya da hâlâ olguları bu paradigmayla açıklama çabasını sürdürürler. Ama asla bu paradigmadan vazgeçmezler. Bu durum, gece kaybettiği anahtarını arayan adamın, anahtarını, düşürdüğü sokağın karanlık köşesinde değil de ışığın daha iyi olduğu sokak lambasının altında aramasına benzer.

Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi paradigma değişimini güçleştiren etmendir?

(2010-YGS)

• Olgulardaki niceliksel değişimi fark edememe

• Olguları kurama uydurmaya çalışma

• Benimsenen kuramların yetersiz oluşu

• Nesnel bakıştan yoksun olma

• Ölçüm araçlarının kurama göre hazırlanmış oluşu

Bir bilim adamı, buluşuyla ilgili olarak “Başkalarının otobana dönüştürebilecekleri bir patika açtım.” diyor.

Bilim adamı bu sözüyle, aşağıdakilerden hangisini benimsediğini gösterir?

(2008-ÖSS)

• Bilimin birikimli olarak ilerlediğini

• Bilimsel çalışmanın kişiye özgü uğraş olduğunu

• Bilimsel çalışmanın, başkalarını düşünerek yapılması gerektiğini

• Bilimsel çalışmanın sistemli olması gerektiğini

• Bilimin teknolojiyle yakından ilişkili olduğunu

Sanat eserleri diğer nesneler gibi vardır. Resimler bir şapka veya palto gibi duvarda asılı dururlar. Sözgelimi Van Gogh’un bir çiftçinin ayakkabılarını gösteren resmi bir sergiden diğerine taşınıp durur, aynı Zonguldak’tan gönderilen kömür veya Karadeniz ormanlarından gönderilen tomrukların taşınması gibi. Cemal Süreya’nın şiirleri, bir öğrencinin sırt çantasında diğer eşyalarıyla bir arada bulunabilir. Beethoven’in eserleri kitapevlerinde raflara tıpkı kırtasiye malzemeleri gibi yerleştirilir. Yine de bir şeyi sanat eseri olarak görüp diğer nesnelerden ayrı tutuyorsak o, estetikle ilgili görüşlerimize uygun demektir.

Bu parçaya göre sanat eseri diğer nesnelerden hangi açıdan ayırt edilir?

(2011-YGS)

• Estetik kaygılarla oluşturulmasıyla

• Doğayı aynen yansıtmasıyla

• Alımlayıcının değerlendirme biçimiyle

• Evrensel nitelik taşımasıyla

• Yaratıcısının düşüncesini içermesiyle

Bir Japon filminde, evlenecek çift baharda çiçek açmış kiraz ağaçlarının çevrelediği yolda yürüyordu. Görüntü harikaydı, beni çok etkilemişti. Japon inançlarında çiçek açmış kiraz ağacının, muhteşem güzelliği nedeniyle kutsal sayıldığını daha sonra bir belgeselden öğrendim. Bunu öğrenmiş olmam o görüntüyle ilgili estetik yargımı değiştirmedi.

Bu parça aşağıdaki yargılardan hangisini destekler niteliktedir?

(2010-YGS)

• Sanat eserinin topluma vereceği bir ileti olmalıdır.

• Estetik yargılar güzelin bilgisinden çok, alınan hazza bağlıdır.

• Doğada güzel olanlar sanatta da güzeldir.

• Sanatın amacı güzeli ortaya koymaktır.

• En az bir süje haz alıyorsa o sanat eseridir.

Bizleri sanata yönelten güçlü dürtülerden biri de gündelik hayatın acı verici kabalığından, sıkıcı monotonluğundan ve sürekli değişen kişisel istekler zincirinden kaçma gereksinimidir.

Bu cümlede sözü edilen gereksinim, sanatta özellikle hangi yolla giderilir?

(2004 – ÖSS)

• Belirli bir üslubu sürdürme

• Alanını sınırlama

• Kurmaca dünya oluşturma

• Kalıcı yapıtlar verme

• Kullanacağı tekniği belirleme