೧೦ನೇ ತರಗತಿ, ಗದ್ಯ ಪಾಠ-೭ ವೃಕ್ಷಸಾಕ್ಷಿ ಪಾಠದ ವ್ಯಾಕರಣಾಂಶಗಳು.

1. ಪದ್ಯ ರಚನಾ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹೀಗೆನ್ನುವರು;

• 1. ಅಲಂಕಾರ

• 2. ಪದ್ಯ ರಚನಾ ಶಾಸ್ತ್ರ

• 3. ಸಾಹಿತ್ಯ ಶಾಸ್ತ್ರ

• 4. ಛಂದಸ್ಸು

2. ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬರುವ ನಾಲ್ಕು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಗಗಳು;

• 1. ಪಾದ, ಪ್ರಾಸ, ಯತಿ, ಗಣ

• 2. ದ್ವಿಪದಿ, ತ್ರಿಪದಿ, ಚೌಪದಿ, ಷಟ್ಪದಿ

• 3. ಉತ್ಪಲ, ಚಂಪಕ, ಸೃಗ್ಧರಾ, ಮಹಾ ಸೃಗ್ಧರಾ

• 4. ಗಣ, ಪಾದ, ಮಹಾಪಾದ, ಮಹಾ ಪದ್ಮ

3. ನಾಲ್ಕು ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯವನ್ನು ಹೀಗೆನ್ನುವರು;

• 1. ಷಟ್ಪದಿ

• 2. ಕಂದ

• 3. ಚೌಪದಿ

• 4. ವೃತ್ತ

4. ಷಟ್ಪದಿ - ಎಂದರೆ;

• 1. ಎಂಟು ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯ

• 2. ನಾಲ್ಕು ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯ

• 3. ಆರು ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯ

• 4. ಹನ್ನೆರಡು ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯ

5. ಪದ್ಯದ ಪ್ರತಿ ಪಾದದ ಆದಿ, ಮಧ್ಯ, ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವ್ಯಂಜನವು ನಿಯತವಾಗಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾದರೆ ಅದು;

• 1. ಯತಿ

• 2. ಪ್ರಾಸ

• 3. ಗಣ

• 4. ಅಕ್ಷರ ವಿನ್ಯಾಸ

6. ಪ್ರಾಸದಲ್ಲಿ ---------- ವಿಧಗಳಿವೆ;

• 1. 3

• 2. 2

• 3. 5

• 4. 4

ಆದಿಪ್ರಾಸವಂದರೆ;

• 1. ಪದ್ಯದ ಕೊನೆಯ ಎರಡು ಸ್ವರಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯಂಜನ ಒಂದೇ ಆಗಿರುವುದು.

• 2. ಪದ್ಯದ ಪ್ರತಿ ಸಾಲಿನ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬಂದ ವ್ಯಂಜನವು ಮಧ್ಯದಲ್ಲೂ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗುವುದು.

• 3. ಪದ್ಯದ ಪ್ರತಿ ಸಾಲಿನ ಮೊದಲೆರಡು ವ್ಯಂಜನಗಳ ನಡುವಿನ ಸ್ವರ ಒಂದೇ ಆಗಿರುವುದು.

• 4. ಪದ್ಯದ ಪ್ರತಿ ಸಾಲಿನ ಮೊದಲೆರಡು ಸ್ವರಗಳ ನಡುವಿನ ವ್ಯಂಜನ ಒಂದೇ ಆಗಿರುವುದು.

8. 'ಪುಟ್ಟಿದ ನೂರ್ವರುಂಮೆನ್ನೊಡ

ವುಟ್ಟಿದ ನೂರ್ವರುಮಿದಿರ್ಚಿ ಸತ್ತೊಡೆ ಕೋಪಂ' ಕಂದಪದ್ಯದ ಈ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡು ಬರುವ ಪ್ರಾಸವು;

• 1. ಅಂತ್ಯ ಪ್ರಾಸ

• 2. ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಸ

• 3. ಆದಿ ಪ್ರಾಸ

• 4. ಗಜ ಪ್ರಾಸ

9. ಸಿಂಹ, ಗಜ, ವೃಷಭ, ಅಜ, ಶರಭ, ಹಯ ಇವು ಈ ಪ್ರಾಸದ ಆರು ವಿಧಗಳು;

• 1. ಆದಿ ಪ್ರಾಸ

• 2. ಮಧ್ಯ ಪ್ರಾಸ

• 3. ಅಂತ್ಯ ಪ್ರಾಸ

• 4. ಪ್ರಾಸ

10.' ಅತಿಕುಟಿಲಮನಂ ಧನಲು

ಬ್ಧತೆಯಿಂದಂ ದುಷ್ಟಬುದ್ಧಿ ನುಡಿದಂ ಪುಸಿಯಂ'

ಕಂದ ಪದ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಆದಿ ಪ್ರಾಸದ ಈ ವಿಧವು ಕಂಡು ಬರುತ್ತದೆ;

• 1. ಅಜ ಪ್ರಾಸ

• 2. ಶರಭ ಪ್ರಾಸ

• 3. ಸಿಂಹ ಪ್ರಾಸ

• 4. ಹಯ ಪ್ರಾಸ