Секојдневие (Општествен и приватен живот)

Иако во минојскиот период жените играле важна улога во семејниот и општествениот живот, во подоцнежниот период во повеќето хеленски полиси владеел целосен

• патријархат

• матријархат

Answer explanation

Терминот „патријархат“ е кованица од старогрчките зборови πατριά (лоза, семејство татковина) - изведен од πατήρ (татко) и ἀρχή (авторитет, власт).

Со текот на времето, жените ги изгубиле сите политички и законски права, па им останало да „владеат и управуваат“ единствено со домот. Како што пред мажењето атинската девојка речиси воопшто не го напуштала домот и живеела изолирано во гинекијата каде се подготвувала за брачните должности учејќи да готви, шие и ткае, така и самото стапување во брак не се случувало по воља на девојката, туку бракот бил договаран од страна на нејзиниот татко или старател (кириос) или со младоженецот или со неговиот татко. Мажените жени живееле прилично повлечено, ретко го напуштале домот и тоа само со придружба на робинка, за да пазарат или да посетат некоја пријателка. Почесто излегувале за време на празници (Дионисии, Тесмофории) или за да посетат театарска претстава.

Полиберални во однос на животот на девојката пред стапувањето во брак биле

• Атињаните

• Коринтјаните

• Тебанците

• Спартанците

Answer explanation

За разлика од останатите хеленски полиси, жените во Спарта легално можеле да поседуваат и наследуваат имот и биле подобро образовани. Од нив се очекувало да го водат домаќинството зашто Спартанците поголемиот дел од своето време го поминувале во војна или во заеднички воен шатор, но и да станат силни и храбри мајки кои ќе изродат здрави и полезни за општетсвото синови. Затоа, пред битката, мајките ги опоменувале своите синови: „Со штит или на штит“. „Со штит“ значи дека го очекувам твоето враќање со победа. „На штитот“ значи дека е подобро да те донесат мртов отколку да бегаш од бојното поле и да донесеш срам.

Кај Хелените било вообичаено младоженецот да биде помлад од невестата

• Точно

• Неточно

Answer explanation

Во Атина девојчињата за прв пат стапувале во брак на околу 14 години со многу постари од нив мажи. Повторно исклучок ни е Спарта каде девојките се мажеле помеѓу 18 и 20 години за момчиња блиски до нивната возраст.

Атињаните за венчавка или свадбена церемонија одбирале денови со полна месечина или го чекале месецот гамелион (_______) кој ѝ бил посветен на Хера

Answer explanation

Свадбената церемонија се состоела од три фази, распоредени во три дена. За време на proaulia, односно денот пред свадбата, невестата ги поминувала последните мигови со мајка си, роднините и пријателките, подготвувајќи се за свадбата. Се одржувала церемонија на која невестата принесувала разни приноси, меѓу кои биле нејзините детски играчки и облека, или прамен од нејзината коса, со што се означува формалениот крај на нејзиното детство. Тоа било начин да бара благослов и заштита од боговите во оваа нова фаза од нејзиниот живот.

Gamos, односно денот на самата свдба започнувал со бањање на невестата за обредно прочистување. Потоа, невестата и младоженецот принесувале жртви во храмот за да обезбедат плодна иднина со многу деца. По ова можело да започне свадбената гозба: на жените им било дозволено да присуствуваат, но седнати на одделни маси од мажите, а за забавување на гостите се грижеле танчерите и пејачите.

Ноќта се случувал најважниот дел од венчавката - процесот на префрлање на невестата во нејзиниот нов дом. Кога нејзиниот превез ќе биде подигнат, невестата се предавала од нејзиниот татко на нејзиниот сопруг со зборовите: „пред сведоци ти ја давам оваа девојка за создавање деца“. Невестата се возела на количка или кочија со својот сопруг, додека нејзината мајка носела факели за да ги одврати злите духови. Пристигнувајќи пред новиот дом, младоженецот ја подигнувал својата сопруга за да не го гази прагот, а неговата мајка ја пречекувала својата нова ќерка во нивниот дом. Невестата потоа ја палела дел од количката, симболизирајќи дека не може да се врати во својот дом од детството. Подоцна, свадбената одаја ја чувале пријателите на младоженецот, додека пријателите на невестата пееле посебни песни за да го одвратат злото и да им помогнат на парот во нивната желба да создадат здрави деца.

Наредниот ден се нарекува epaulia и тогаш младоженците добивале подароци кои ги носеле во домот.

Кај Хелените, бракот станувал полноважен од денот на свршувачката, а самата венчавка или свадбена церемонија се нарекувала

• енгија

• екдосис

• гамелион

• епиклера

Answer explanation

Енгија значи давање залог, односно денот на свршувачката

Екдосис се нарекува самата свадбена церемонија

Гамелион е месецот посветен на Хера (јануари)

Епиклера претставува богата наследничка заедница

Бракот со поблизок роднина бил прифатлив само во случај на епиклера за да остане наследството во рамките на родот

• Точно

• Неточно

Answer explanation

Инцестуозните бракови не биле забранети, но не биле ниту прифатени, за разлика од ендогамијата – брачна заедница помеѓу една општествена група или помеѓу подалечни роднини, додека пак бракот со поблизок роднина бил прифатлив само во случај на епиклера.

Во Хелада жената можела да ја раскине брачната заедница кога ќе посака

• Точно

• Неточно

Answer explanation

Жената не можела да ја раскине брачната заедница освен со дозвола на архонтот поради докажано физичко злоставување. Дури и во тој случај, бракоразводната процедура била комплексна: прво, таа требало да го достави своето барање до архонтот (еден од главните градски судии), а потоа да има поддршка од нејзиниот татко или најблискиот машки роднина. Мажот, од друга страна, можел да се разведе кога ќе посака. Доволно било само да ја избрка сопругата од дома и да го врати нејзиниот мираз. Таткото на сопругата исто така имал можност да принуди развод (дури и ако ниту сопругот, ниту сопругата не ги сакале тоа), доколку бракот се покажел неплоден.

Во римската држава сите луѓе имале право да стапуваат во брак

• Точно

• Неточно

Answer explanation

Кај Римјаните само слободните граѓани имале право да стапат во брак, додека на робовите тоа им било забрането.

Што е patria potestas?

Answer explanation

Patria potestas претставува неограничената моќ на таткото врз сите членови на фамилијата. Тој во свои раце (in manum) го имал правото да одлучува дури и за животот и смртта на децата, но и на сопругата, која била третирана како да му е ќерка (loco filiae).

Какво било образованието во Атина?

Answer explanation

Во Атина таткото одлучувал за тоа како ќе се воспитуваат неговите деца (иако постоел закон според кој доколу таткото не им остави занает на своите синови, тие не се обврзани да се грижат за него кога ќе остаре) и тоа сѐ до 18 година, возраст на која момчињата станувале граѓани и го почнувале граѓанскиот живот и совладувањето на воените вештини.

По раѓањето, обично мајките самите ги доеле децата, а во одгледувањето им помагале дадилки. Тие се грижеле и за најраното образование со приказни, басни и песнички. Не постојат сигурни сведоштва за тоа дали образованието било законски регулирано, но сигурно е дека било вообичаено. Децата се праќале кај учителот (во придружба на педагог, кој дома исто така работел со децата на совладување на материјалот), немало државни училишта ниту педономи, туку приватни учители. Тривиумот вклучувал подука во читање и пишување, музичко воспитување и телесни вежби. Учителите се нарекувале граматисти, китаристи и педотриби (во палестрите за деца). Приватното образование го плаќале родителите, освен за децата чии татковци загинале за татковината, за кои плаќала државата.

По ова – основно образование, синовите на побогатите семејства продолжувале да се образуваат сѐ до ефебијата. Во училниците немало клупи, учителот седел на „трон“, а децата на обични столчиња и пишувале на восочните таблички на своите колена. Првин го учеле алфабетот, па правописот и потоа наизуст учеле стихови, а тоа најчесто биле извадоци од Хомеровите епови, а тие извадоци постепено станувале сѐ поголеми. Најпосле, образованието се дополнувало со подука од аритметика, а за сметање се служеле со прстите, со камчиња или со абакус. Музичкото образование заземало важен дел од грчката култура, па се учело свирење на китара или лира и на авлос. За гимнастичкото образование се грижел педотрибот наметнат со пурпурна наметка и со стап во раката, а учениците во палестрата или гимнасиумот вежбале голи (gymnos - гол), редовно се триеле со масла и при вежбањето биле придружувани од авлос. Подоцна во гимнасиумите се држеле и предавања од философија или други области.

Во втората половина на V век ст.е. во атинското образование биле воведени значајни новини и повисок степен на образование по 18 година - академија.