Саясаттану vol 1

Саяси жүйе орындайтын сасяи әлеуметтендіру қызметінің мәні:

• қоғам мүшелерін саяси қызметке тарту;
• саяси шешімдерді шығаратындарға талаптар қою;
• талаптар мен шағымдарды жинақтап қорыту, оларға саяси платформа, мәлімдеме, бағдарлама түрін беру;
• қоғам дамуының жолын, мақсатын, міндетін анықтау;
• қоғамдағы адамдардың және топтардың іс әрекеті туралы ережелер мен заңдарды өңдеу.

Саяси жүйе атқаратын мүдделер артикуляциясы қызметінің мәні:

• саяси шешім шығаратындарға талаптар қою;
• саяси жүйенің әр түрлі бөлшектерінің өзара әрекеті;
• қоғамдағы адамдардың және топтардың іс әрекеті туралы ережелер мен заңдарды өңдеу.
• ішкі және сыртқы қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
• рухани және материалдық құндылықөтарды бөлу.

Саяси жүйе атқаратын саяси коммуникация қызметінің мәні

• саяси жүйенің әр түрлі бөлшектерінің өзара әрекеттері;
• жанжалдарды реттеу, жаза қолдану;
• қоғам мүшелерін саяси қызметке тарту;
• заңдар мен ережелердің орындалуын бақылау;
• адамдардың және топтардың қоғамдағы іс әрекетін реттейтін ережелер мен заңдарды өңдеу.

Саяси жүйенің институционалдық жүйешесі:

• мемлекет, саяси партияллар, қоғамдық саяси ұйымдар мен қозғалыстар, БАҚ, діни ұйымдар;
• саяси өмірді реттейтін құқықтық және моральдық ережелер, саяси дәстүрлер;
• саяси қызметтің бағыттары мен түрлері, билікті жүзеге асырудың әдістері мен тәсілдері;
• қоғамның саяси өміріне қатысушылардың саяси идеялары, көзқарастары, түсінігі, сезімдері;
• өзара әрекеттің түрлері мен қарым қатынастарының жиынтығы.

Саяси жүйенің функционалдық жүйешесі:

• саяси қызметтің формалары мен бағыттары, билікті іске асырудың әдістері мен жолдары (тәсілдері);
• мемлекет, саяси партиялар, қоғамдық саяси қозғалыстар мен ұйымдар;
• саяси өмірді реттеуші құқықтық және моральдық нормалар, саяси дәстүрлер;
• саяси жүйе аясында және одан тыс өзара әрекеттердің түрлі формалары;
• осы қоғам үшін типтік болып, қалыптасып кеткен саяси ұғым

Саяси жүйенің нормативтік жүйешесі:

• саяси өмірді реттеуші құқықтық және моральдық нормалар, саяси дәстүрлер;
• мемлекет, саяси партиялар, қоғамдық саяси ұйымдар мен қозғалыстар;
• саяси қызметтің түрлері мен бағыттары, билікті жүзеге асырудың әдістері мен жолдары (тәсілдері);
• саяси жүйе аясында және одан тыс өзара әрекеттердің түрлі формалары;
• осы қоғам үшін типтік болып қалыптасып кеткен саяси ұғым

Саяси мәдениет типіне байланысты саяси жүйелердің қандай түрлері ажыратылады

• ағылшын-американдық, континенталды, еуропалық, индустрияландыруға дейінгі (жартылай индустрияланған), тоталитарлық.
• дамушы және кертартпа;
• ашық және жабық;
• демократиялық және автократиялық;
• командалық және сайысқа (жарысқа) түсу;

Биліктің шоғырлануына және бөлінісіне қарай саяси жүйелер мынандай болып жіктеледі:

• орталықтандырылған және орталықтандырылмаған;
• сайысқа түсетін және әлеуметтік табыстыратын;
• жаңартылған және дәстүрлі;
• демократиялық және автократиялық;
• дамушы кертартпа.

Саяси режимінің сипатына қарай саяси жүйелер мынандай болып бөлінеді:

• авторитарлық, тоталитарлық, демократиялық;
• ашық және жабық;
• сайысқа түсетін және әлеуметтік табыстыратын;
• дамушы және кертартпа;
• төтенше және дистрибутивтік.

Саяси ұйымдасқан қоғамды анықтау үшін «мемлекет» терминін алғаш қолданған кім

• Н. Макиавелли;
• Т. Гоббс;
• Д. Локк;
• Ж. Боден;
• Д. Дидро.