Firmalar, bazarlar və rəqabət . FL Mövzu 13

Şaquli məhdudiyyətlər nədir?

• şaquli əlaqələrdə olan firmalar arasındakı uzunmüddətli sazişlərdə olan tənzimləyici şərtlərdir

• şaquli əlaqələrdə olan firmaların birləşməsi şərtləridir

• şaquli nteqrasiya etmiş firmalar arasındakı uzunmüddətli sazişlərdə olan tənzimləyici şərtlərdir

• müstəqil firmalar arasındakı qısamüddətli sazişlərdə olan tənzimləyici şərtlərdir

• məhsulun satıcısı ilə onun son istehlakçısı arasında olan alqı-satqı müqaviləsinin şərtləridir

Firmaların şaquli ayrılması halında inhisar qiyməti ilə bağlı qərarın iki dəfə qəbul edilməsi belə adlanır:

• ikiqat qiymətqoyma problemi

• ikiqat marjinallaşma problemi

• ikiqat qərarvermə problemi

• şaquli inteqrasiya problemi

• qiymətin artması problemi

İkiqat marjinallaşma probleminin həlli üçün bu sistemdən istifadə olunur:

• qoşa tarif

• üçdərəcəli tarif

• ikidərəcəli tarif

• limitləyici tarif

• qiymət tarifi

Məhsulun inteqrasiyası yaxud “irəliyə doğru” inteqrasiya zamanı:

• istehsalçı firma məhsul istehsalı üçün lazım olan resursların (xammal və materiallar, komplektləşdirici hissələr və s.) tədarükçülərini özünə birləşdirir

• istehsalçı firma həm məhsul istehsalı üçün lazım olan resursların tədarükçülərini, həm də hazır məhsulun satışını həyata keçirən firmaları özünə birləşdirir

• istehsal firması hazır məhsulun satışını həyata keçirən çox sayda müstəqil firmalarla əlaqələr qurur

• istehsal firması hazır məhsulun satışını həyata keçirən firmaları özünə birləşdirir

• istehsalçı firma məhsul istehsalı üçün lazım olan resursların (xammal və materiallar, komplektləşdirici hissələr və s.) tədarükçülərinə alternativlər axtarır

Şaquli əlaqələr zamanı son məhsul istehsalı üzrə dəyər zəncirinin ayrı-ayrı həlqələrində olan müstəqil firmalarla son məhsul istehsalçısı olan firma arasındakı münasibətlər:

• saziş əsaslı olur

• sərbəst münasibətlər olur

• müddətli münasibətlər olur

• qeyri-formal münasibətlər olur

• tabeçilik münasibətləri olur

Pərakəndəsatış firmasının reklam fəaliyyəti ilə bağlı üzləşdiyi yan (xarici) təsirlər probleminin həlli zamanı bu şaquli məhdudiyyətdən istifadə oluna bilər:

• istehsalçı firma tərəfindən məhsulun pərakəndəsatış qiymətinin aşağı həddinin təyin edilməsi

• istehsalçı firma tərəfindən maksimum pərakəndəsatış qiymətinin təyin edilməsi

• franşiza ödənişinin tətbiqi

• eksklüziv satış sazişlərinin tətbiqi

• eksklüziv satış ərazilərinin tətbiqi

Balanslı inteqrasiya zamanı:

• istehsal firması hazır məhsulun satışını həyata keçirən firmaları özünə birləşdirir

• istehsalçı firma məhsul istehsalı üçün lazım olan resursların (xammal və materiallar, komplektləşdirici hissələr və s.) tədarükçülərini özünə birləşdirir

• istehsalçı firma məhsul istehsalı üçün lazım olan resursların (xammal və materiallar, komplektləşdirici hissələr və s.) tədarükçülərinə alternativlər axtarır

• istehsalçı firma həm məhsul istehsalı üçün lazım olan resursların tədarükçülərini, həm də hazır məhsulun satışını həyata keçirən firmaları özünə birləşdirir

• istehsal firması hazır məhsulun satışını həyata keçirən çox sayda müstəqil firmalarla əlaqələr qurur

Şaquli inteqrasiyaların əsas motivlərindən biri yanlış verilib:

• transaksiya xərclərinə qənaət

• “ikiqat marjinallaşma”nın yaxud ikidərəcəli tariflərin aradan qaldırılması

• sahəyə daxilolma maneələrinin aradan qaldırılması

• tədarükçü firmaların qiymət təzyiqlərindən xilas olmaq

• dövlət tənzimlənməsinin firmaya təzyiqinin azaldılması

İstehsalçı firma ilə pərakəndəsatış firmaları arasında tətbiq olunan aşağıdakı şaquli məhdudiyyətlərdən hansıları istehsalçı firmalar arasında olan rəqabətlə əlaqədar olaraq meydana çıxır? 1) franşiza ödənişinin tətbiqi; 2) istehsalçı firma tərəfindən maksimum pərakəndəsatış qiymətinin təyin edilməsi; 3) istehsalçı firma tərəfindən pərakəndəsatış qiymətinin aşağı həddinin təyin edilməsi; 4) pərakəndə satıcılara güzəştlər; 5) eksklüziv satış sazişləri;

• 1, 2 və 3

• 4 və 5

• 1 və 5

• 2 və 4

• 1, 2 və 4

Bu amillərdən hansıları şaquli inteqrasiyanın lehinə olan motivlərdir? 1) transaksiya xərclərinə qənaət; 2) ikiqat marjinallaşma probleminin aradan qaldırılması; 3) ixtisaslaşmanın itirilməsi; 4) idarəetmə proseslərinin mürəkkəbləşməsi; 5) sahəyə daxilolma maneələrinin yaradılması; 6) sahəyə daxilolma maneələrinin aradan qaldırılması

• 1, 2 və 5

• 3, 4 və 6

• 1, 3 və 6

• 2, 4 və 6

• 3, 4 və 5