төжа

Физикалық шамалар жүйесі

• өзара нақты тәуелділіктермен байланысқан осы шамалардың жиынтықтарын айтады

• көптеген физикалық обьектілер үшін жалпы сапалық қатынастағы, бірақ әрбір объект үшін мөлшерлік қатынастар жағынан жеке қасиетке ие болатын шамаларды айтамыз

• атмосфералық, абсолютті артық және  вакуум (сиректелу) деп бөлінеді

• тек жанама әдістермен ғана, яғни өлшеуге қатысатын дененің физикалық қасиеттерінің температура бойынша өзгеру тәуелділігіне негіздеп, өлшенеді

• негізгі, туынды және қосымша шамалардан тұрады

Өлшеу түрлері нәтижелерді алу әдісіне қарай келесідей түрлерге жіктеледі

• абсолюттік

• тікелей

• жанама

• керекті

• дәлме-дәл

Өлшеу түрлері өлшеу әдістемесіне қарай келесідей түрлерге жіктеледі

• абсолюттік

• табалдырық

• жанама

• дәлме-дәл

• өте дәл емес

Өлшеу түрлері өлшеу шартына қарай келесідей түрлерге жіктеледі

• табалдырық

• өте дәл емес

• дәлме-дәл

• керекті

• артық

Өлшеу түрлері өлшеулердің жеткілікті дәрежесіне қарай келесідей түрлерге жіктеледі

• табалдырық

• дәлме-дәл

• өте дәл емес

• керекті

• артық

Салыстырмалы қателік

• бұл ізделіп отырған x шамасының өлшеу нәтижесімен өлшем бірліктерінде өрнектелген, оның ақиқат мәні арасындағы айырым

• өлшенетін шама бірлігіне келетін қателіктің түрі

• өлшенетін шаманың нақты мәніне емес, оның максимал мүмкін, немесе аспап шкаласының  максимал мәніне жатады

• 
• 

Келтірілген қателіктер

• өлшенетін шама бірлігіне келетін қателіктің түрі

• 
• 
• 

Кездейсоқ қателіктер

• алдын-ала белгісіз болып, кейбір өлшеулерде кездейсоқ қабылданатын қателіктер

• әдетте бұл  қателіктің таралу заңдарында тек сандық сипаттамалары ғана белгілі болады

• бұл ізделіп отырған x шамасының өлшеу нәтижесімен өлшем бірліктерінде өрнектелген, оның ақиқат мәні арасындағы айырым

• 
• 

Өрескел қателіктер

• бұл ізделіп отырған x шамасының өлшеу нәтижесімен өлшем бірліктерінде өрнектелген, оның ақиқат мәні арасындағы айырым

• өлшенетін шама бірлігіне келетін қателіктің түрі

• оператордың қателесуінен, өлшеу құралының ақаулығынан және  ішкі шарттардың тез өзгеру әсері ескерілмегендіктен шыққан қателіктер

• алған нәтижелердің айқын қатесіне әкеледі, сондықтан оларды өңдеу барысында жою керек

Манометрлік газдық термометрлер

• -150⁰С-дан +600⁰С-ға дейінгі ауқымдағы температураларды өлшеу үшін қолданылады

• екі немесе одан да көп, бір-бірімен түйіндесіп жалғанған әр текті өткізгіштерден тұратын тізбек

• мұнда жұмыстық заттары ретінде азот немесе гелий пайдаланылады