Оқу сауаттылығы 10-нұсқа

Нағыз байлык

Ертеде бір әйел есігінің алдында отырған үш қарт кісіні көреді. Олар әңгімелесіп ұзақ отырады. Түс ауған кезде олардың қарны ашқан шығар деп ойлаған әйел сыртқа шығып, қарияларды тамақ ішуге шақырады.

- Біз үшеуіміз бірдей кіре алмаймыз,- дейді уш шал қатар тіл қатып. таңданып. Неге? -дейді әйел

Мына кісі Байлық, мынау қол жеткізбес Табыс, ал мен болсам -Сүйіспеншілікпін, - дейді біреуі. Қайсымыз кіреміз? Оны отағасымен ақылдасып, өздерің шешесіндер Әйел үйге кіріп, болған жағдайды отағасына баяндап береді. Жақсы екен, дейді отағасы Онда үйге Байлық кірсін. Отбасымыз мол байлыққа кеңелсін. Бұған отанасы қосылмайды.

- Меніңше. Табыстың кіргені дұрыс, -дейді ол. Сол кезде қастарыңа ұлдары келеді

- Ен жақсысы, Сүйіспеншілікті шақырғанымыз дұрыс. Ол келсе, үйіміз махаббат-мейірімге толады, - дейді ол өз тілегін білдіріп.

- «Бала періште» деген ғой, осының айтқаны-ак болсын,- дейді отағасы Сонымен әйел қайта сыртқа шығып

- Сүйіспеншілік, біздің құтты босағамызға қонақ болыңыз,- дейді.

Сүйіспеншілік орнынан тұрып, есікке карай беттейді. Бір қызығы, қалған екеуі де отырған жерлерінде қалмай, әлгі кісінің соңынан ереді. Буган түсінбей қалған әйел. Бұларыныз қалай, жаңа бәріміз бірге кіре алмаймыз дедіңіздер ғой деп сұрайды. Дұрыс, кіре алмаймыз. Бірақ, біз қазіргі адамдардың ойы бойынша Байлық не Табыс екеуіміздің біреуімізді шақыратын шығар деп тұспалдап едік.  Болжамымыз дұрыс шықпады. Ciз Сүйіспеншілікті шакырдыңыз. Ал суйіспеншілік бар жерде - байлық та, табыс та болады. Сондықтан қосыла ердік, - дейді екеуінің бipi.

1. Есік алдында отырған ұш карияны атаңыз.

• А) Байлық, Табыс, Сүйіспеншілік

• В) Табыс, Сүйіспеншілі, Махаббат

• С) Талап, Енбек, Герен ой

• D) Сүйіспенцилік, Бақыт, Байлық

2. Oтағасы үйге кімнің кіргенін қалады?

• А) Байлық пен Сүйіспеншілік

• В) Сүйіспеншілік

• С) Табыс

• Д) Байлық

3. Әйелдің қарияларды тамак ішуге шақыруынын себебін анықтаңыз.

• А) Маған көп ақша төлейтін шығар деп ойлады

• В) Әйел оларды шаршаған шығар деп ойлады.

• С) Әйел олар шөлдеген шығар деп ойлады

• D) Әйел олардың карны ашқан шығар деп ойлады

4. Кариялардың жауабын анықтаңыз

• А) Бірінші болып Байлық кіретіндігін айтты.

• B) Үшеуінің бірге кіре алмайтындығын айтты

• С) Үшеуін бірге кіретіндіктерін айтты.

• D) Табыстын сонғы болып кіретіндігін айтты

5. Баланың Сүйіспеншілікті тандау  себебін анықтаңыз.

• A Oл келсе. уйде акшаның мол болатындығын айтты.

• В) Сүйіспеншілік басқа екі қариядан үлкен деп ойлады.

• С) Сүйіспеншілік келсе, уйдін таза тұратындығын айтты.

• D) Ол келсе, үйдің махаббат-мейірімге толатынын айтты.

Тірілген түлкі

Ашыққан түлкі ауылдың маңын торып, тауық тәрізді оңай олжаны аңдуға кірісті.

Ауыл шетіндегі қоралардан тауықтардын қытқыттаған дауысы оның кұлағына келіп, көнілін алаңдата берді. Бірак салпаң құлақ, сабалық жүнді сары тобет абалап, қора маңына жолатар емес. Мынау қорадан тауық иісі ап-анық келіп тұр. Әсіресе, бұл қора маңында иттің жоғы түлкіш қатты қуантты.

 Тауық қорасының есігі мен қабырғасының берік екенін сезген соң, түлкі жалған уйілген пішенмен өрмелеп қораның төбесіне шықты. Оның өткір тырнактары төбеге жабылған жұқа топырақты қазып, саңылау жасап та үлгерді. Аштык түлкіге сақтық пен қауіпті ойлатар емес. Ол қоранын ишіне оп-оңай секіріп түсті.

Тар қораның ішінде тауықтар түлкінің тырнағы мен тісіне оңай ілініп жатты.

Тауықтың етіне тойып, бойы жылынған түлкі бұл қорада қалу кауіпті ойлады. Ол шықпақшы боп төбедегі өзі түскен саңылауға қайта-қайта секірсе де бойы жетпеді. Қораның астын қазып шығайын десе тастан калған кенере қабырға түлкінің тырнағына болар емес. Таң атып. Айшa сезген түлкі есікке таяу кеп өлген боп сулап жата кетті.  Айша шешей тауықтардың мазасызданғанынан күдіктеніп, қораның есігін ашқанда алдында өліп жатқан тулкіні корді Танғалды. Тіпті түлкінің тыныс алғаны да білінбейді, аяқтары серейіп ағаш тәрізді қақшиып қатып қалыпты. Ол немересін шақырмақшы боп кері бұрыла бергенде түлкі оның аяғының астынан зып беріп, қаша жөнелді. Айша шешей тек оның бұлаң еткен құйрығынғана көрп қалды.

 

6. Мәтіндегі аш түлкінің ауыл маңын торуылдау себебін анықтаңыз.

• А) жас қозы-лақты аңдып келді

• В) уй кояндарының иісіне елтіді

• С) тауық тәрізді оңай олжаны андуга кірісті

• D) салпаң құлақ, сабалақ жунді сары төбетке келді

7. Аш түлкінің қора төбесіне шығу жолын анықтаңыз.

 

• А) жалғас үйілген пішенмен өрмелеп шықты

• В) тауық қораның кабырғасымен өрмелеп шықты.

• С) жалғас үйілген пішеннің ішімен өтті

• D) тауық қораның есігінен кірді.

8. Түлкінің есікке таяу кеп, өлген боп сұлап жата кету себебін анықтаңыз.

• А) Тауықтарды алдау ушін серейіп жатты

• В) Түлкі тауық етіне тойып кетті.

• С) Адам иісі мен сыбдырын сезді.

• D) Сары төбет келер деп қорықты.

   

9. Айша шешейдін бірден тауық коранын есігін ашу себебін анықтаңыз.

 

• А) Тауыктардын күдіктенді

• В) Даладагы түлкінің ізінен күдіктенді.

• С)Тауықтардың далала жургенінен.

• Д) Тауықтардың мазасызданғанынан

Ұмытшақ

Еңбек сабағынан мұғалім кағаздан үйшік жасай келуді тапсырған. Әлде неге тыпыршып, байыз таппай отырған Актай ғана. Кеше әкесінің көмегімен жасаған үйшігін әлгіндеғана, үзіліске шығар алдында парта үстіне қойып кеткен сияқты еді. Үйшік ұшты - куйлі жоғалды. Ақтай аң-таң. «Мүмкін емес, -деді ол. Кім болса да біреу алғана. Сол сәт парталас Дариғамен бірде ренжісіп калғаны есіне түсті. Иә, сол әдейі қастықпен жоғалтып жібермесіне кім кепіл?!. Сыныпқа мұғалім кірді. Оқушылардың үй жұмыстарын аралап көре бастады.

- Сен ше? - деді мұғалім

- Әкеп едім деп...  күмілжіді. -Жоқ жогалтып алдым.

- Мүмкін ұмытып үйде калдырған шығарсың? - Жоқ, әкелдім. Мына жерге қойғанмын...

- Ендеше кім алады?

- Дариға... деді Актай бірден. Оқушылардың назары енді Дариғаға ауды.

- Мен алғам жоқ, деді ол жыламсырап тұрып.

 - Осы... басқа ешкім емес, -деп нығыздады

Ақтай. Дарига жылап жіберді.

- Жарайды, -  деді мұгалім. -  Кейін анықтала жатар.

Дариға мектептен қайтқан соң да, жол бойы жылаумен болды. Оны ешкім де жұбатпады.

«Жыла, деді Ақтай іштей келеке етіп,  - Біреудін затын ұрлаған қандай болады екен?!»

Үйге келді де, бірден өз бөлмесіне енді. Сөмкесін қоя бергенде, терезе алдындагы өзінің кешегі үйшігі көзіне түсті. Сенбей, ұстап та көрді.Дәл өзі.

Уялғаннан бетінен оты шыкты. Дариғаға жөнсіз жала жауып, катты ренжіткеніне өкініп калды.

 

11. Мәтіндегі басты кейіпкерді атаныз

 

• А) муғалім

• В) оқушылар

• С) Дариға

• D) Ақтай