1203-1204ж Темучин талқандаған тайпалар:

• керейіттер

• татарлар

• меркіттер

Өзінің және ақсүйек балаларының білім алуына үлкен табысқа жетулеріне жағдай жасаған

• Абылай хан

• Шыңғыс хан

Ертістен батыста еділге дейін, Әмудария мен Сырдарияның төменгі ағыстарындағы жерлерді алып жатқан ұлыс:

• Шағатай

• Үгедей

• Жошы

Ерте темір дәуірінде сақтардан соң Жетісуды мекен еткен:

• Ғұндар

• Сақтар

• Үйсіндер

Үйсіндердің іздері қай жерлерде табылған:

• Жетісу,Тянь-Шаньда,Қытайдың оңт.стік-шығыс өлкесінде,Шығыс Қазақстандағы Тарбағатай тауы бөктерінде

• Жетісу,Тянь-Шаньда,Қытайдың солтүстік-батыс өлкесінде,Шығыс Қазақстандағы Тарбағатай тауы бөктерінде

Үйсін атауы Қытай жазбаларында қашаннан бастап кездеседі:

• б.з.б 2 ғ

• б.з.б 3 ғ

Б.з.б 138 ж ғұндарға қарсы одақ жасау жөнінде "Батыс өңірге" келген Қытай елшісі әрі саяхатшысы:

• М. Поло

• Чжан Цянь

"Қазір үйсіндер күшті елге айналыпты.Алғашқыда лдар ғұндарға тәуелді болғанымен,кейін күшейген соң олардың қол астында болуды қаламады.Сөйтіп шығыста ғұндармен,батысында қаңлымен,оңтүстігінде әртүрлі тұрақты иеліктермен араласып тұрды":

• Чжан Цянь(б.з.б 138 ж. ғұндарға қарсы одақ жасау жөнінде "Батыс өңірге" келген Қытай елшісі)

• Чжан Цянь(б.з.б 139 ж. ғұндарға қарсы одақ жасау жөнінде "Батыс өңірге" келген Қытай елшісі)

Қытай жазбаларында үйсіндер қалай бейнеленеді:

• "ат жақты,аққұбаша,сары шашты"

• "ат жақты,қара торы ,қара шашты"

Қытай қорғаны туралы- Шығыста Бохай теңізінің жағасындағы Шаньхай гуань бекінісінен батыста Ганьсу провинциясындағы Цзяюйгуань бекінісіне дейін созылып жатқан қорғанның жалпы ұзындығы 10000 километрге жетті.

Қытай қорғанының бүгінгі күнге дейін бүлінбей жеткен 5000 километрден астам бөлігі сол Мин дәуірінде жөнделіп, жаңадан тұрғызылған.

Мұның негізгі бөліктерінің орташа биіктігі 7–8 метр, табанының ені 6,5 метр, үстіңгі жағының ені 5,8 метр. Қорғанның үстінде әр 100 метр сайын 2-3 қабаттан тұратын қарауыл мұнарасы салынған.

1961 жылы ҚХР үкіметі қорғанның көптеген тұстарын қайта қалпына келтіріп, мемлекет қорғауына алды. Қай жылы ол адамзаттық мәдени құндылық ретінде ЮНЕСКО-ның бүкіл әлемдік мәдениет және табиғат ескерткіштері тізіміне кіргізілді.

 

• 1987 ж

• 1986 ж

• 1989 ж