Инновациялық және дәстүрлі диалектика арқылы қазіргі қоғамды ақпараттандыру динамикасының талаптарын ескере отырып, мұғалімнің кәсіби дайындығын жақсартуды көздейтін мұғалімнің рухани мәдениетін тиімді дамыту принципі:

• Дамудың әлеуметтік-мәдени контекст принципі

• Субъектінің тұтастық принципі

• Даму принципі

• Шығармашылық принципі

Мұғалімді өз жұмысында әлеуметтік тәжірибеге, отандық және әлемдік мәдениетке сүйеніп, оларды дамытуға итермелейтін мұғалімнің рухани мәдениетін тиімді дамыту принципі:

• Мәдениет сабақтастығы принципі

• Субъектінің тұтастық принципі

• Даму принципі

• Дамудың әлеуметтік-мәдени контекст принципі

Әрқашан және қандай жағдай болмасын "негізгі буынды", "шешуші бағытты" бөліп, оған негізгі педагогикалық күштерді шоғырландыруды талап ететін мұғалімнің рухани мәдениетін тиімді дамыту принципі:

• Негізгі буын принципі

• Субъектінің тұтастық принципі

• Даму принципі

• Дамудың әлеуметтік-мәдени контекст принципі

Мұғалімнің рухани мәдениетінің тұлғалық мәнінің компоненттері:

• Рухани құндылықтар мен жетілу

• Рухани сапа мен қабілеттер

• Рухани іс-әрекет

• Рухани мәдениет

Педагогикалық іс-әрекеттің барлық компоненттерін дамыту мен жетілдірудің жоғары деңгейінің және мұғалімнің маңызды, жеке күштерін, оның қабілеттері мен мүмкіндіктерін дамыту мен іске асыру деңгейінің жиынтығы:

• Педагогикалық мәдениет

• Педагогикалық әдеп

• Педагогикалық такт

• Педагогикалық білім

Мұғалімнің рухани іс-әрекетінің формалары:

• Қонструктивті-болжамдық

• Тәрбиелік

• Рухани

• Эмоционалды

Мұғалімнің рухани іс-әрекетінің формалары:

• Коммуникативтік-этикалық іс-әрекет

• Рухани

• Тәрбиелік

• Эмоционалды

Мәдениет тұтас жүйе ретінде, әдетте формаларға бөлінеді:

• Материалдық және рухани

• Дін, өнер, білім

• Биологиялық және рухани

• Биологиялық және физикалық

Адамның материалдық-өндірістік іс-әрекет саласы және оның нәтижелері – бұл мәдениет:

• Материалдық

• Рухани

• Техникалық

• Этникалық

Рухани өндіріс саласы және оның нәтижелері – мәдениет:

• Рухани

• Материалдық

• Техникалық

• Этникалық