V8.B4.1.HÀI KỊCH VÀ TRUYỆN CƯỜI

Hài kịch là gì?

• Hài kịch là một thể loại của kịch, hướng vào sự cười nhạo cái xấu xa, lố bịch, lạc hậu,… đối lập với các chuẩn mực về cái tốt đẹp, tiến bộ.

• Hài kịch là một thể loại của văn học dân gian, phản ánh đời sống của các nhân vật trong truyện và tạo tiếng cười cho người xem.

• Hài kịch là một thể loại diễn xướng, hướng đến việc phê phán những cái xấu xa, lố bịch, lạc hậu,… trong đời sống nhằm mang đến bài học quý giá.

• Hài kịch là một thể loại của kịch, sử dụng kết hợp giữa diễn xuất và âm thanh để mang lại tiếng cười và bài học sâu sắc cho mọi người.

Hài kịch là một thể loại của ............................., hướng vào sự cười nhạo cái xấu xa, lố bịch, lạc hậu,… đối lập với các chuẩn mực về cái tốt đẹp, tiến bộ. Ví dụ: Lão hà tiện, Tác-tuýp, Trưởng giả học làm sang,… là những kiệt tác về hài kịch.

- Hài kịch mang đầy đủ các đặc điểm chung của kịch, đồng thời thể hiện đặc điểm riêng qua các yếu tố như: ..............................., hành động, ......................................, lời thoại, thủ pháp trào phúng,…

• nhân vật

• xung đột

• nhân hậu

• xung phong

- Nhân vật của hài kịch là đối tượng của tiếng cười, gồm những hạng người hiện thân cho các ............................... hay những gì ..................... trong xã hội. Tính cách của nhân vật hài kịch được thể hiện qua những biến cố dẫn đến sự phơi bày, phê phán cái xấu. Nhân vật trong hài kịch thường có sự không tương xứng giữa thực chất bên trong và hình thức bên ngoài, giữa suy nghĩ và hành động, lời nói và việc làm nên thường trở nên lố bịch, hài hước. Ông Giuốc-đanh trong vở Trưởng giả học làm sang (Mô-li-e) rất kém hiểu biết nhưng lại luôn tỏ ra thông thái, thích làm sang, bắt chước giới quý tộc. Hoặc ông Toàn Nha (Chủ tịch xã) trong vở kịch Bệnh sĩ (Lưu Quang Vũ) không biết gì về khoa học nhưng lại luôn nói những điều to tát, cao siêu, hiện đại,…

• tật xấu

• điểm tốt

• cao quý

• thấp kém

- Hành động trong hài kịch là toàn bộ hoạt động của các nhân vật (bao gồm lời thoại, điệu bộ, cử chỉ,…) tạo nên nội dung của tác phẩm hài kịch. Hành động thể hiện qua lời thoại dưới các dạng: ..............................; .........................................; .....................................; thuyết phục – phủ nhận/ bác bỏ; cầu xin – từ chối;… Mọi hành động lớn nhỏ trong kịch nói chung, hài kịch nói riêng đều dẫn tới xung đột và giải quyết xung đột; qua đó, thể hiện chủ đề của tác phẩm. Hành động trong kịch gắn với mâu thuẫn và tính cách nhân vật nên thường tương phản với nhau. Trong màn kịch Trưởng giả học làm sang (Mô-li-e) rất kém hiểu biết nhưng lại luôn tỏ ra thông thái, thích làm sang; chỉ vì thích được gọi là “cụ lớn”, “đức ông” mà đã mất rất nhiều tiền thưởng cho những người thợ may lợi dụng.

• tấn công – phản công

• thăm dò – lảng tránh

• chất vấn – chối cãi

• thuyết phục – phủ nhận

- Trong hài kịch có nhiều hình thức xung đột, nhưng phổ biến nhất là sự không tương xứng giữa cái bên trong với cái bên ngoài. ...................................... biểu hiện qua hành động kịch với các sự việc, tình huống gây cười. Ví dụ: xung đột trong vở hài kịch Bệnh sĩ của Lưu Quang vũ là mâu thuẫn giữa sự chân thực, thật thà với bệnh giả dối, ảo tưởng. Nhưng cũng có mâu thuẫn giữa cái xấu với cái xấu, ví dụ: mâu thuẫn giữa sự dốt nát của ông Giuốc-đanh (Jourdain) và mưu mô lừa lọc của gã phó may trong vở Trưởng giả học làm sang của Mô-li-e.

• Xung đột kịch

• Nhân vật kịch

• Hành động kịch

• Hài kịch

Lời thoại là gì?

• Lời bình của tác giả.

• Lời kể của người dẫn chuyện.

• Lời nhận xét của bạn đọc.

• Lời của các nhân vật nói với nhau.

Nhân vật chính trong truyện cười thường là ....................................................... Nhân vật thường có hai loại:

  + Loại thứ nhất thường là những nhân vật mang thói xấu phổ biến trong xã hội như: lười biếng, tham ăn, keo kiệt,… hoặc mang thói xấu gắn với bản chất của một tầng lớp xã hội cụ thể. Đây chính là những đối tượng mà tiếng cười hướng đến. Bằng các thủ pháp trào phúng, tác giả dân gian biến các kiểu nhân vật này thành những bức chân dung hài hước, lạ đời, tạo nên tiếng cười vừa mang ý nghĩa xã hội vừa có giá trị thẩm mĩ.

      + Loại thứ hai thường là những nhân vật tích cực, dùng trí thông minh, sự sắc sảo, khôn ngoan để vạch trần, chế giễu, đả kích những hiện tượng và những con người xấu xa của xã hội phong kiến (truyện Trạng Quỳnh, Xiển Bột,…) hoặc dùng khiếu hài hước để thể hiện niềm vui sống, tinh thần lạc quan trước sự trù phú của môi trường thiên nhiên hay những thách thức do chính môi trường sống mang lại (truyện Bác Ba Phi,…)

•  đối tượng bị chế giễu  

• đối tượng được ngợi ca

     - Ngôn ngữ thường ......................, súc tích,.......................... , mang nhiều nét nghĩa ........................,…

• ngắn gọn

• hài hước

• hàm ẩn

• dài dòng

- Các thủ pháp gây cười khá đa dạng, linh hoạt. Chọn một số thủ pháp thường gặp:

   

•  Tạo tình huống trào phúng bằng cách:

  • Kết hợp khéo léo lời người kể chuyện và lời nhân vật hoặc lời của các nhân vật, tạo nên những liên tưởng, đối sánh bất ngờ, hài hước, thú vị.

•       Sử dụng các biện pháp tu từ giàu tính trào phúng (lối nói khoa trương, phóng đại, chơi chữ,…)

•  Tạo tình huống trào phúng bằng cách:

  • Tô đậm mâu thuẫn giữa bên trong và bên ngoài, giữa thật và giả, giữa lời nói và hành động,…