§1-2. «Орталық Азия» ұғымының тарихи және географиялық негіздері

1. Қазіргі кезеңде Орталық Азия саяси-географиялық аймақ ретінде қамтитын бес мемлекет:

• Казахстан, Узбекистан, Туркменистан, Кыргызстан и Таджикистан

• США, Канада, Новая Зеландия

• Казахстан, Китай, Кыргызстан, Россия, Таджикистан

• Швеция, Дания, Норвегия, Финляндия

• Греция, Турция, Италия, Испания

Ресей империясы кезінде Қазақстан мен Ауғанстан арасындағы барлық далалы жерді қамтыған тарихи- географиялық ұғым:

• «Орта Азия»

• «Қосөзен»

• «Пенджаб»

• «Дешті-Қыпшақ»

• «Мауреннахр»

«Орталық Азия» физикалық-географиялық мағынасы қамтиятын мемлекеттерге жатпайды:

• Моңғолия, Солтүстік- Батыс Қытай

• Ауғанстан, Солтүстік-Шығыс Иран

• Поволжье, Орал

• Қазақстан, Оңтүстік Сібір

• Түркия, Иран, Ирак

Орталық Азияның физикалық-географиялық анықтамасы негіз болды:

• шөл және шөлейт жерлерді біріктірген аймақ

• көптеген шағын аралдар мен архипелагтардан құралған аймақ

• үш жағынан әртүрлі мұхиттармен қоршалған алып түбек

• ішкі ағынды және ағынсыз өзен-көл алаптарын біріктірген аймақ

• нулы ормандар мен тоғайларды біріктерген аймақ

ХІХ ғ. ортасында «Орталық Азия» ұғымын алғаш рет кеңінен қолданған неміс зерттеушілері:

• К.Риттер, А.фон Гумбольдт

• Г.С.Карслин, В.И.Даль

• Н. Н. Пантусов, В. В. Радлов

• В. В. Бартольд, Б.Шварц

• С.Гросс, Я.Домашевич

Орталық Азияны Еуразияның «ішкі биік аудандары» деп атап, ондағы түбектермен ойпаттарды бөлек қарастырды.

• К.Риттер

• В. В. Бартольд

• Б.Шварц

• С.Гросс

• А.фон Гумбольдт

Орталық Азияны ішкі ағынды өзендер алабымен анықтауды енгізген неміс географы

• К.Риттер

• В. В. Бартольд

• Б.Шварц

• Ф. фон Рихтгофен

• С.Гросс

Каспий мен Арал теңіздерін «Орталық Азия» аймағына «қоспаған» неміс географы:

• К.Риттер

• В. В. Бартольд

• Б.Шварц

• Ф. фон Рихтгофен

• С.Гросс

Заманауи саяси-географиялық мағынасында қолданылатын Орталық Азия аумағына енген жерлер:

• Шығыс Сібір, Маньчжурия, Қиыр Шығыс

• Таяу Шығыс, Солтүсткі Африка, Кіші Азия

• Монғолия, Солтүстік және Батыс Қытай мен Тибет

• Орталық және Шығыс Еуропа

• Орталық Африканың шөлейтті аймағы

Заманауи саяси-географиялық мағынада Орталық Азияның оңтүстік-батысындағы аймақ алған атау:

• Орта Азия

• Ұлы Азия

• Кіші Азия

• Шығыс Түркістан

• Орта Түркістан