§1-2. «Орталық Азия» ұғымының тарихи және географиялық негіздері

Қазіргі кезеңде Орталық Азия саяси-географиялық аймақ ретінде қамтитын бес мемлекет:

• Қазақстан, Өзбекстан, Түрікменстан,  Қырғызстан және Тәжікстан

• Қазақстан , Қытай,  Қырғызстан,  Ресей,  Тәжікстан

• Греция, Түркия, Италия, Испания

• Швеция, Дания, Норвегия, Финляндия

Ресей империясы кезінде Қазақстан мен Ауғанстан арасындағы барлық далалы жерді қамтыған тарихи-географиялық ұғым:

• «Орта Азия»

• «Қосөзен»

• «Дешті-Қыпшақ»

• «Мауреннахр»

«Орталық Азия» физикалық-географиялық мағынасы қамтиятын мемлекеттерге ЖАТПАЙДЫ:

• Моңғолия, Солтүстік- Батыс Қытай

• Ауғанстан, Солтүстік- Шығыс Иран

• Поволжье,  Орал

• Қазақстан, Оңтүстік Сібір

• Түркия, Иран, Ирак

Орталық Азияның  физикалық-географиялық анықтамасы негіз болды:

• шөл және шөлейт жерлерді біріктірген аймақ

• көптеген шағын аралдар мен архипелагтардан құралған аймақ

• үш жағынан әртүрлі мұхиттармен қоршалған алып түбек

• ішкі ағынды және ағынсыз өзен-көл алаптарын біріктірген аймақ

XIX ғ. ортасында «Орталық Азия» ұғымын алғаш рет кеңінен қолданған неміс зерттеушілері

• К.Риттер, А.фон Гумбольдт

• Г.С.Карслин, В.И.Даль

• Н. Н. Пантусов, В. В. Радлов

• В. В.  Бартольд, Б.Шварц

Орталық Азияны Еуразияның «ішкі биік аудандары» деп атап, ондағы түбектермен ойпаттарды бөлек қарастырды.

• К.Риттер

• В. В.  Бартольд

• фон Рихтгофен

• А.фон Гумбольдт

Орталық Азияны ішкі ағынды өзендер алабымен анықтауды енгізген неміс географы

• К.Риттер

• В. В.  Бартольд

• Ф. фон Рихтгофен

• фон Гумбольдт

Каспий мен Арал теңіздерін  «Орталық Азия» аймағына «қоспаған» неміс географы:

• К.Риттер

• В. В.  Бартольд

• Ф. фон Рихтгофен

• фон Гумбольдт

Заманауи саяси-географиялық мағынасында қолданылатын  Орталық Азия аумағына енген жерлер:

• Шығыс Сібір, Маньчжурия, Қиыр Шығыс

• Таяу Шығыс, Солтүсткі Африка, Кіші Азия

• Монғолия, Солтүстік және Батыс Қытай мен Тибет

• Орталық және Шығыс Еуропа

Заманауи саяси-географиялық мағынада Орталық Азияның оңтүстік- батысындағы аймақ алған атау:

• Орта Азия

• Ұлы Азия

• Кіші Азия

• Түркістан