Құқықтық ұғымдарды бекіту

Авторлық құқықпен қорғалатын материалды көрсетіңіз:

• Интернеттен көшірілген ән мәтіні

• Уикипедиядан алынған сурет

• Өз бетімен жазылған өлең

• Мемлекеттік сайттағы заң мәтіні

Creative Commons лицензиясы дегеніміз не?

• Ақпаратты тек автор рұқсатымен пайдалану құқығы

• Ашық және еркін қолдануға болатын лицензия

• Тек коммерциялық қолданысқа рұқсат беретін лицензия

• Жеке авторлық құқықты жоятын лицензия

Авторлық құқықты бұзуға мысал бола алады:

• Ашық дереккөзден алынған және сілтемемен көрсетілген мәтін

• Мектеп жобасына өз фотосының қолданылуы

• Интернеттен суретті көшіріп, сілтемесіз презентацияға қою

• Кітап атауын пайдаланумен шектелу

Жағдаят: Саяжан интернеттен суретті алып, жоба постеріне енгізді. Ол сурет ешқандай лицензиямен қорғалмаған. Бұл жағдайда не істеуі керек?

Evaluate responses using AI:

OFF

Төмендегілердің қайсысы плагиатқа жатады?

• Өз ойын жазып, оған сәйкес мысал келтіру

• Басқа автордың идеясын өзгертіп қолдану

• Біреудің мәтінін сілтемесіз өз мәтініне енгізу

• Ашық платформадан алынған инфографиканы Canva-да қайта жасау

Жағдаят : YouTube бейнесі мен музыка

Алима мектеп жобасына арналған бейнеролик дайындап жатыр. Ол YouTube-тағы әсерлі музыканы алып, бейнефайлға енгізді. Музыка авторы көрсетілмеген және лицензиясы белгісіз. Бейнежобаны бүкіл мектеп алдында қорғауы керек.

Сұрақ: Алима авторлық құқықты бұзды ма? Қандай шешім дұрыс?

• Музыканы өзгертіп қолдануға болады – плагиат болмайды

• Лицензия белгісіз болған соң — қолдануға болмайды

• Жобалық жұмыс болғандықтан, рұқсат қажет емес

• Тек сілтеме берсе жеткілікті

Жағдаят : Canva шаблоны

Мұрат Canva платформасындағы дайын шаблонды қолдана отырып, постер жасады. Шаблон авторы көрсетілмеген. Мұрат бұл постерді олимпиадада ұсынбақшы.

Сұрақ: Мұраттың әрекеті қаншалықты заңды?

• Canva тегін платформа болғандықтан – бәрін қолдануға болады

• Шаблонды өзгертіп қолданса – автор көрсетудің қажеті жоқ

• Canva лицензиясы Creative Commons болса – қолдануға болады

• Олимпиадаға берілетін жұмыс болғандықтан – автор рұқсаты керек

Жағдаят : Оқулықтан көшірілген мәтін

Арман өзінің презентациясына информатика оқулығынан үзінділерді енгізіп, ешқандай сілтеме көрсетпестен қорғап шықты. Кейін мұғалімі оның мәтіні басқа дереккөзден алынғанын байқады.

Сұрақ: Арманның әрекеті...

• Заңды, себебі ол оқулықты сатып алған

• Авторлық құқықты бұзбайды

• Плагиат болып есептеледі

• Сыныпта қорғау үшін рұқсат қажет емес

Жағдаят : TikTok-тен шабыт

Диас TikTok-тағы танымал видеоны көреді де, соны қайталап түсіреді. Ол сценарий мен музыканы дәл сол қалпында қолданады. Видео Instagram-да мыңдаған көрілім жинайды.

Сұрақ: Диастың әрекеті қандай құқықтық мәселеге әкелуі мүмкін?

• Музыканы қолданғаны үшін автор шағым түсіруі мүмкін

• Танымал видео болғандықтан бәрі рұқсат етілген

• Шабыт алу плагиат емес

• TikTok контентін кез келген жерде жариялауға болады