CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM (1.1; 1.2; 1.3)

Thuật ngữ “Văn hóa học” (Culturology) ra đời nhằm mục đích chủ yếu là:

• Giới hạn nghiên cứu văn hóa trong phạm vi triết học và nhân học.

• Bao quát nghiên cứu văn hóa từ nhiều phương diện và liên kết các cách tiếp cận khác nhau.

• Xây dựng một hệ thống lý luận văn hóa tách biệt khỏi các ngành khoa học xã hội.

• Tập trung giải thích nguồn gốc ngôn ngữ của khái niệm “văn hóa” theo hướng ngữ văn học.

Cơ sở lý luận chủ yếu mà Văn hóa học dựa vào để hình thành và phát triển là:

• Chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử.

• Tư tưởng nhân bản và chủ nghĩa hiện sinh trong triết học phương Tây.

• Chủ nghĩa cấu trúc và hậu hiện đại trong khoa học xã hội.

• Thuyết hành vi và phân tâm học trong tâm lý học hiện đại.

Đặc trưng tính liên ngành của Văn hóa học thể hiện rõ nhất ở chỗ nào dưới đây?

• Chỉ nghiên cứu các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể.

• Vận dụng tri thức của nhiều ngành như lịch sử, xã hội học, nghệ thuật, nhân học, tâm lý học…

• Chỉ tập trung vào lý luận văn hóa như một bộ môn riêng biệt.

• Dựa hoàn toàn vào phương pháp nghiên cứu định lượng của khoa học tự nhiên.

Theo quan điểm của Văn hóa học, một hiện tượng chỉ được xem là đối tượng nghiên cứu khi:

• Nó có yếu tố phản ánh các quy luật tự nhiên của đời sống xã hội.

• Trong đó thể hiện nội dung ý niệm và tinh thần sáng tạo của con người.

• Nó có khả năng mô tả đặc điểm địa lý, khí hậu, môi trường tự nhiên.

• Là sản phẩm vật chất có giá trị sử dụng trong đời sống hàng ngày.

Trong chương trình đại học hiện nay, môn Cơ sở văn hóa Việt Nam có vai trò chủ yếu là:

• Giúp sinh viên nắm các khái niệm về văn hóa phương Tây để hội nhập quốc tế.

• Cung cấp kiến thức nhập môn cho ngành Văn hóa học và nền tảng văn hóa Việt Nam cho các ngành khác.

• Giới thiệu lịch sử phát triển của nghệ thuật Việt Nam qua các thời kỳ.

• Trang bị kỹ năng phân tích và sáng tác các sản phẩm văn hóa đương đại.

Khi so sánh nghĩa Hán – Việt và nghĩa gốc Ấn – Âu của từ “văn hóa”, điểm tương đồng cơ bản giữa hai cách hiểu là gì?

• Cả hai đều nhấn mạnh văn hóa như một hình thức trừng phạt cái xấu và duy trì trật tự xã hội.

• Cả hai đều xem văn hóa là quá trình biến đổi, hướng con người đến cái tốt, cái đẹp.

• Cả hai đều coi văn hóa là thành quả vật chất của con người trong lao động sản xuất.

• Cả hai đều xem văn hóa là công cụ truyền bá tri thức giữa các thế hệ.

Khi UNESCO định nghĩa “văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo… hình thành hệ thống giá trị, truyền thống và thị hiếu”, định nghĩa này nhấn mạnh nhất khía cạnh nào của văn hóa?

• Văn hóa là hệ thống tĩnh, phản ánh di sản của quá khứ.

• Văn hóa là tiến trình năng động, thể hiện tính sáng tạo và bản sắc dân tộc.

• Văn hóa chỉ bao gồm những giá trị vật chất được lưu truyền qua nhiều thế hệ.

• Văn hóa là sự mô phỏng các khuôn mẫu hành vi mang tính toàn cầu hóa.

Giả sử một nhà nghiên cứu muốn tìm hiểu sự khác biệt giữa văn hóa Việt Nam và văn minh phương Tây, cách tiếp cận nào sau đây là phù hợp nhất với quan điểm trong bài học?

• So sánh trình độ phát triển công nghệ và mức sống vật chất giữa hai khu vực.

• Phân tích các giá trị tinh thần, truyền thống và bề dày lịch sử của Việt Nam so với tính phổ biến và kỹ thuật của văn minh phương Tây.

• Tập trung vào các yếu tố kinh tế – chính trị, bỏ qua khía cạnh văn hóa tinh thần.

• Chỉ xem xét sự khác biệt trong ngôn ngữ và nghệ thuật biểu diễn dân gian.

Theo Trần Ngọc Thêm, văn hóa gồm bốn tiểu hệ (nhận thức, tổ chức cộng đồng, ứng xử với tự nhiên, ứng xử với xã hội). Nếu một người dân học cách tận dụng tài nguyên thiên nhiên mà không phá hoại môi trường, họ đang thể hiện rõ nhất:

• Văn hóa nhận thức vì hiểu biết về quy luật sinh thái.

• Văn hóa ứng xử với môi trường tự nhiên vì biết thích ứng và khai thác hợp lý.

• Văn hóa ứng xử với môi trường xã hội vì quan hệ với cộng đồng sinh thái.

• Văn hóa tổ chức đời sống tập thể vì hành động mang tính cộng đồng.

Một cộng đồng duy trì các phong tục, nghi lễ và lối sống qua nhiều thế hệ, đồng thời giáo dục thế hệ trẻ theo những chuẩn mực ấy. Theo lý thuyết về đặc trưng và chức năng của văn hóa, hiện tượng này thể hiện đồng thời:

• Tính lịch sử và chức năng giáo dục của văn hóa.

• Tính giá trị và chức năng điều chỉnh xã hội.

• Tính hệ thống và chức năng tổ chức xã hội.

• Tính nhân sinh và chức năng giao tiếp.