Latihan soal

Pak Taya entuk emas picis raja brana saka raseksa ing alas nalika semana. Pak Taya banjur mbangun omahe. Minangka wujud syukur marang Gusti Allah, Pak Taya tansah dedana marang sapadha-padha. Dheweke tansah weweh pitulungan marang tangga-tanggane. Tanggane aran Boneng kepenging kaya dheweke, gondhonge ilang lan sugih mblegedhu.

Boneng : “Kula nuwun.”

Pak Taya : “Mangga. E, Boneng. Kene.. kene. Kok kadingaren, ana apa, Lik Boneng.”

Boneng : “Mekaten, Pak Taya. Kula punika gumun. Kala rumiyin Pak Taya rak

kagungan gondhong. Boten mangertos anggenipun oprasi kok samangke

sampun boten kagungan gondhong malih. Kula kepengin sanget kados

panjenengan punika. Wonten pundi ta, Pak, anggenipun ngusadakaken?”

Pak Taya : “O, bab iku ta. Mangkene dakcritani.” (Pak Taya banjur nyritakake kadadean

sing dialami nalika ing alas lan ketemu karo raseksa)

Boneng : “Manawi makaten kula inggih badhe mrika, Pak.”

Pak Taya : “Ya, aku nyangoni slamet.”

Pratelan ing ngisor iki kang ora jumbuh karo isine sandiwara kasebut yaiku ....

• Pak Taya pengin gondhonge ilang kaya Boneng

• Boneng kepengin sugih mblegedhu kaya Pak Taya

• Boneng banjur budhal menyang alas pengin nemoni raseksa sawise dicritani Pak Taya

• Pak Taya tansah aweh marang sapadha-padha minangka wujud syukur marang Gusti Allah

Gatekake pacelathon iki!

Ardi : “Assalamualaikum.”

Pak Ratno : “Waalaikumsalam.”

Ardi : “….”

Pak Ratno : “Iya bener. Iki omahe Putra. Ana apa, Le.”

Ardi : “Kula badhe sinau kelompok kaliyan Putra, Pak.”

Pak Ratno : “Ayo mlebu, lungguha dhisik.”

Ardi : “Inggih, Pak. Matur nuwun.”

Adhedhasar pacelathon kasebut, ukarane Ardi durung rampung. Ukara kang becik kanggo ngganepi pacelathone Ardi marang Pak Ratno kang migunakake unggah-ungguh kang trep yaiku ...

• Pak, Putranipun dhateng griya?

• Putra sampun wangsul dereng, Pak?

• Menapa leres menika griyanipun Putra?

• Dalemipun Bapak kaliyan Putra caket napa tebih?

Wacanen pacelathon iki!

Widada : “Nyuwun pangapunten, kula kentun Pak, sebab kedah nambalaken ban langkung rumiyin, kula nyuwun idin medal.”

Pak Suhardi : “Dadi mangkono sebabe tekamu keri, wis ora opo-opo. Iki jenenge alangan, besuk sing ati-ati ya, saiki kana enggala lungguh.”

Widada : “Matur nuwun, Pak.”

Panulisan tembung kang kacithak kandel ing ukarane Pak Suhardi benere yaiku ….

• wis ara apa-apa

• wis ora apa-apa

• wes ora apa-apa

• wes ora opo-opo

Gatekake pacelathon iki!

Raja Kertamarta : “Putriku leloro, mrenea cah ayu!”

Candra Kirana : “Wonten dhawuh, Rama.”

Dewi Galuh : “Rama ugi nimbali kula?”

Raja Kertamarta : “Ya, putriku. Rama arep ngendika. Rong dina maneh Raden Inu Kertapati saka Kraton Kahuripan bakal rawuh. Rama wis kagungan rembug karo ramane Raden Inu Kertapati kang bakal ndhaupake Raden Inu Kertapati karo salah siji putrine Rama.”

Dewi Galuh : “Lajeng kaliyan sinten, Rama?”

Raja Kertamarta : “Rama wus sarujuk bakal ndhaupake Candra Kirana karo Raden Inu Kertapati.”

Candra Kirana : (Mesem karo mlayu ngrangkul Ramane) “Matur nuwun, Rama. Menika sampun dados impen kula wiwit alit.”

Raja Kertamarta : “Apa bener, putriku? Tegese Rama ora kleru.”

(Raja Kertamarta lan Candra Kirana ninggalake papan. Mung ana Dewi Galuh)

Dewi Galuh : “Aku ora sarujuk karo jejodhoan iki. Genea kudu Candra Kirana kang dipilih. Kamangka wis nyata manawa aku luwih ayu. Amung aku siji-sijine kang bakal dadi garwane Raden Inu Kertapati.”

Isine pirembugan antarane bapak karo anak ing pacelathon kasebut yaiku ngrembug bab ….

• karawuhane Raden Inu Kertapati

• Dewi Galuh bakal diomah-omahake

• anane perang saka Kraton Kahuripan

• Raja Kertamarta bakal lengser keprabon

Gatekake pupuh Sinom iki!

Ambeke kang wus utama

Tan ngendhak gunaning jalmi

Amiguna ing aguna

Sasolahe kudu bathi

Pintere den alingi

Bodhone didokok ngayun

Pamrihe den inaa

Mring padha padhaning jalmi

Suka bungah den ina sapadha-padha

Pitutur luhur kang bisa kajupuk adhedhasar isine pupuh Sinom kasebut yaiku ....

• aja ngina/ngenyek marang kapinterane wong liya

• kabeh tingkah lakune ora prelu dipikir dhisik

• kudu ngantonake pintere marang wong liya

• karo kanca kudu njaluk pamrih

Wacanen pupuh Dhandhanggula iki!

Pamedhare wasitaning ati

Cumanthaka aniru pujangga

Dahat mudha ing batine

Nanging kedah ginunggung

Datan wruh yen akeh ngesemi

Ameksa angrumpaka

Basa kang kalantur

Tutur kang katula-tula

Tinalaten rinuruh kalawan ririh

Mrih padhanging sasmita

Datan wruh yen akeh ngesemi. Tegese gatra kang kacithak miring kasebut yaiku ….

• akeh sing padha seneng

• ora weruh arep mlaku ning endi

• ora weruh yen akeh sing ngremehake

• eseme wong akeh marakake seneng ing ati

Gatekake pupuh Durma ngisor iki!

Ing pangawruh lair batin aja mamang

yen sira wus udani

ing sariranira

yen ana kang amurba

misesa ing alam kabir

dadi sabarang

pakaryanira ugi

Tegese gatra kapindho tembang kasebut tegese ....

• yen aku weruh

• yen mangsa udan

• yen kowe lagi udan-udan

• yen kowe wis weruh/ngerti

Gatekake pupuh Gambuh iki!

Aja nganti kabanjur

Barang polah ingkang nora jujur

Yen kabanjur sayekti kojur tan becik

Becik ngupayaa iku

Pitutur ingkang sayektos

Gatra kapat yen katulis mawa aksara Jawa yaiku ….

• 
• 
• 
• 

Gatekake crita iki!

Pancen lumrah yen manungsa iku seneng bandha donya. Sipat iki uga sing njalari lampahe Ki Ageng Pandhanaran lan garwane Nyai Kaliwungu. Kanggo netepi tekade bakal meguru marang Sunan Kalijaga. Ki Ageng Pandhanaran ninggalake kalungguhan adipati ing Semarang lan kabeh bandha donya sing diduweni.

Dheweke mlaku ngetan ngetutake tekan ngendi playune Sunan Kalijaga. Dene Nyai Kaliwungu, bojone, ora gelem ditinggal nanging uga isih ngeman bandha donya sing ditinggal. Ing tengah dalan, Nyai Kaliwungu isih nggawa mas-masan, inten raja brana lan dhuwit sing akeh banget. Wis dielingake Ki Pandhanaran supaya bandha donyane ditinggal supaya ora nyrimpet-nyrimpeti nanging Nyai Kaliwungu ora manut kandhane garwane. Amarga ora manut, ing tengah dalan Nyai Kaliwungu dibegal dening wong telu. Emas, inten, lan dhuwit sing digawa ludhes dibegal. Entuk piwulang saka kadadeyan mau, Nyai Kaliwungu dadi eling menawa bandha donya kuwi dudu sing utama. Sing sejatine kudu digondheli kuwi iman marang Gusti Allah, sing ora kena ilang tumekaning pati.

Adhedhasar crita kasebut, akeh piwulang kang bisa kajupuk. Piwulang ing ngisor iki kang jumbuh marang crita kasebut yaiku ….

• kudu ngurmati tiyang sepuh

• bandha donya iku kudu sing utama

• manungsa kudu duweni iman marang Gusti

• kudu manut kabeh printahe wong tuwa, guru, lan garwa

Wacanen crita wayang Ramayana ‘Resi Jatayu’ iki!

Jatayu menika kanca raketipun Prabu Dasarata, ramanipun Ramawijaya tuwin Raden Laksmana. Jatayu ingkang manggihi nalika Sinta kadhusta dening Rahwana. Jatayu enggal-enggal ngrebat Sinta saking regemaning Rahwana. Nanging, Jatayu kalah kuwat, mila Jatayu kawon.

Tumekaning Rama ing panggenanipun Jatayu, Jatayu megap-megap kados meh pejah. Nanging taksih saged nyariyosaken lelakonipun saha paring pirsa dhateng pundi Rahwana nyolong Sinta.

Pitutur luhur kang bisa kajupuk saka crita Resi Jatayu kasebut yaiku ….

• karo sedulur kudu welas asih

• aja gelem kalah karo mungsuh

• yen tetulung kudu kanthi ikhlas

• urip ing donya ora prelu memungsuhan