11. sınıf aydınlanma (4. ünite)

18. yüzyıl felsefesi eleştirel akla ve deneye dayanır. Bu çerçevede 18. yüzyıl filozofları metafizik konuların yer almadığı felsefi konuları ve soruları tartışmıştır.

Buna göre 18. yüzyıl felsefi düşüncesi için aşağıdaki yargılardan hangisi söylenebilir?

• A) Fizik ötesi konuları araştırır.

• B) Eleştiriye kapalı bir felsefedir.

• C) Rasyonel temelde ortaya çıkmıştır.

• D) Deneysel düşünceyi kabul etmez.

• E) Olgusal alanı incelemeye değer bulmaz.

J. J. Rousseau'ya göre insanlar haksızlık durumlarına çözüm olması için zorunlu olarak toplumsal sözleşme yapmıştır. Böylece insanlar özgürlüğe kavuşacağını sanarak zincirlerine koşmuştur. Artık insandaki tek kötülük kendi kendine yaptıklarıdır.

Bu parçaya göre, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

• A) İnsan özgür olduğunu düşünür ama tutsak olarak yaşar.

• B) İnsan, özgürlüğe başkalarının tercihleri sonucu ulaşır.

• C) İnsan belirlenmiş bir varlık olduğu için özgür olamaz.

• D) İnsan yaşarken zincirlerini kırarak özgürlüğüne kavuşmuştur.

• E) İnsan ve diğer canlıların özgürlüğünden bahsetmek mümkün değildir.

J. Locke'a göre tüm bilgilerimizin kaynağı dış duyumla elde ettiğimiz verilerdir. Bunun dışında başka bir kaynak söz konusu olamaz. Dolayısıyla bilgi deneyden gelir.

Bu parçadan, aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?

• A) İnsan genel geçer bilgiye ulaşabilir.

• .

  B) Bilginin kaynağı deneyimlerdir.

• C) Bilgiyi doğuran bir kaynak vardır.

• D) Duyumlar dışında bilgimizin bir kaynağı olamaz.

• E) Bilgi doğuştan gelir, sonradan elde edilen bir şey değildir.

18. yüzyıl felsefesinde Descartes'ın etkisi yadsınamaz. Onun düşüncelerinin etkisinin yaşadığı dönemle sınırlı olduğunu söylemek mümkün değildir. Bu nedenle 18. yüzyılı anlamak için kendinden önceki yüzyılları da anlamak ve değerlendirmek gerekir.

Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

• A) 18. yüzyıl felsefesini anlamak için 17. yüzyıl felsefesini anlamak gerekir.

• B) 18. yüzyıl felsefesi önceki yüzyıllardan bağımsız olarak gelişmiştir.

• C) 17. yüzyıl felsefesi sonraki dönemleri çok fazla etkilemiştir.

• D) 18. yüzyıl felsefesini anlamak demek felsefeyi anlamak demektir.

• E) 18. yüzyıl düşünürlerinden biri de Descartes'tır.

Ödev kavramı herkesin pratik kullanımı için mutluluk düşüncelerini içeren herhangi bir güdüden daha basit, açık anlaşılır ve doğaldır. En sıradan insanın aklına göre bile ödev kavramı, çıkarcı mutluluk ilkesinden alınmış tüm güdülerden daha kuvvetli, nüfuz edici ve umut vericidir.

Kant'ın bu görüşlerini aşağıdaki ifadelerden hangisi desteklemektedir?

• A) Ödev kavramı mutluluk anlayışından daha karmaşıktır.

• B) Ödev kavramı basit, anlaşılır ve umut vericidir.

• C) Ödev kavramı üstün insanlara göredir.

• D) Ödeve uymak insanı mutlu eder.

• E) Ödev ve mutluluk, çıkarcı bir yaklaşımın iki farklı türüdür.

Hegel, varlığın temeline her şeyin özü olarak salt kavramsal yapıya sahip "Tin"i yani mutlak ruhu koyar. Hegel "Tin"i gelişen dinamik bir süreç olarak açıklar. Hem doğa hem de insan tez, antitez ve sentez sıralamasıyla işleyen diyalektik bir gelişme sonucunda ortaya çıkar. Hegel tez aşamasına akılsal kavramsal yapıdaki 'Tin'i, antitez aşamasına gerçeklikten yoksun duyusal dünyayı yani doğayı koyar. Doğanın çelişkili yapısı içinde tutsak kalan "Tin", özgürlüğünü kazanmak için insanla birlikte sentez aşamasına yükselir ve sonunda felsefi çabayla yeniden kavram haline dönüşerek kendine geri döner.

Parçada sözü edilen bu görüş aşağıdaki kavramlardan hangisi ile adlandırılır?

• A) Diyalektik materyalizm

• B) Mekanik materyalizm

• C) Diyalektik idealizm

• D) Öznel İdealizm

• E) Dualizm

J. Locke, insan zihnine bilgilerin nereden geldiğini, zihnin nasıl dolduğunu ya da donatıldığını sorar. "Aklın ve bilginin bütün malzemelerine zihin nereden ve nasıl sahip olur?" sorusuna tek bir sözcükle cevap verir: "Deneyden." Ona göre, bütün bilgimiz deneyde temelini bulur ve kendisini deneyden türetir.

Bu parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

• A) İnsanın bilgisinin kaynağı tecrübelerdir.

• B) Zihnimizde deneyimden bağımsız bilgi yoktur.

• C) Akıl yürütme yetisi deneyimle kazanılır.

• D) Bilinen her şey sonradan kazanılmıştır.

• E) Zihinde bulunan bazı kavramlar doğuştandır.

Aydınlanma, insanın dünyasını algılamada ve biçimlendirmede geleneklere bağlı kalmaktan kurtulup kendi aklı ile hayatını aydınlatmaya girişmesidir. Buna bir de Kant'ın klasikleşmiş Aydınlanma tanımını ekleyelim. Kant'a göre: "Aydınlanma, insanın kendi suçu ile düşmüş olduğu bir ergin olmayış durumundan kurtulup aklı kullanmaya başlamasıdır". Ona göre, insan bu duruma aklın kendisi yüzünden değil, onu kullanmaması yüzünden düşmüştür çünkü insan şimdiye kadar aklını kendi başına kullanamamış, hep başkalarının kılavuzluğunu aramıştır.

Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi aydınlanma düşüncesine uygundur?

• A) Doğru eylem geleneklere uygun olandır.

• B) Davranışı belirleyen otoritelerdir.

• C) Dini kaynaklar, en önemli kılavuzdur.

• D) Hayat, aklın kullanılması ile anlamlanır.

• E) İnsanı mutsuz eden aklın kendisidir.

I) Genel olarak insanın kendi yaşamını düzenlenmesini yeniden gündeme almıştır.

II) Tanrı merkezli toplumsal yapı ve düzenlemeleri esas almıştır.

III) Kaynağı Rönesans felsefesi ve17. yüzyıl felsefesinin ortaya koyduğu ilkelerdir.

IV) Kesin doğrulara ve bilginin ilerlemesine dayanan entelektüel bir kültür egemendir.

V) En önemli düşünürleri arasında Descartes, Bacon ve Leibniz vardır.

Yukarıda verilen ifadelerden hangileri 18. yüzyıl felsefesi için doğru değildir?

• A) I-II

• B) I-III

• C) II-V

• D) III-IV

• E) IV-V

Soru 10: 2394

Aydınlanma felsefesi, düşüncelerini geniş çevrelere benimsetebilmek için, bilimin kesin anlatımı yerine her türlü yazı şekline başvurur. Düşünürleri de sistemli düşünüp çalışan filozoflar değil, daha çok Locke ve Voltaire gibi büyük yazarlardır. Bunlar yazılarında ulusal dillerini kullanmakla düşüncelerinin geniş çevrelere de yayılmasını sağlamışlardır. Bu düşünceler dergilerle, toplantılardaki tartışmalarla, ödüllü yarışmalarla, genel kitaplıklarla ve felsefe ile sıkı bir işbirliği yapan edebiyatla geniş çevrelere yayılmıştır.

Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

• A) Aydınlanma döneminde filozof yoktur.

• B) Aydınlanma döneminde felsefe ile edebiyat birlikte gelişmiştir.

• C) Aydınlanma felsefesinin temel amacı edebi zenginlik sağlamaktır.

• D) Aydınlanma döneminde yazarlar filozofların yerini almıştır.

• E) Aydınlanma döneminde sadece dar bir tabaka aydınlatılabilmiştir.