Қазақ тілі. Марафон. Н3

Бірыңғай қатаң дауысты дыбыстардан тұрған қатарды табыңыз

• Кітап, күшік, киік

• Көрікті, кітап, көрнекті

• Келін, күшік, көркем

• Көрпе, кимешек, керік

Answer explanation

Дұрыс жауап. Кітап, күшік, киік

Қатаң дауыссыз дыбыстар: К, Т, П, Ш

Буын үндестігіне бағынбай тұрған нұсқаны табыңыз.

• Терезеге

• Адамға

• Халыққа

• Баламен

Answer explanation

Дұрыс жауап: Баламен

Түбірі жуан жалғауы жіңішке болғандықтан буын үгндестігіне бағынбай тұр.

Омонимдер қатарын анықтаңыз.

• Қара шаш, тақтаға қара

• Долы жер, долы теңіз

• Терең ой, терең білім

• Ән айт, өлең айт

Answer explanation

Дұрыс жауап: Қара шаш,тақтаға қара

Қара - 1) заттың түсі (сын есім)

2) бір жерге қарау (етістік)

Мәтелді ажыратыңыз

• Асы бар аяқтан аттама

• Кекшіл болма, көпшіл бол

• Әлін білмеген әлек

• Талапты ерге нұр жауар

Answer explanation

Дұрыс жауап: Әлін білмеген әлек

Мақал мен мәтелдің айырмашылығы

1. Мақал 1 бөлімді, мәтел 2 бөлімді болады.

2. Мақалда себебі мен салдары беріледі. Ал мәтелд тек қна салдары беріледі.

3. Мақалда ой нақты, мәтелде ой тұспалдап.

Бағыныңқысы сілтеу есімдігінен болған тіркес байланысудың қай түрі, белгілеңіз

Сол ұшқыштардың ерлігін айт.

• Меңгеру

• Матасу

• Жанасу

• Қабысу

Answer explanation

Дұрыс жауап: Қабысу

Сол ұшқыштардың ерлігін айт.

Сілтеу есімдігі - сол.

"Сол ұшқыштардың" тіркесі қабысу болады. Себебі, қабысу – сөз бен сөздің ешбір жалғаусыз, тек орын тәртібі арқылы іргелес байланысқан түрі.

сол ұшқыштардың тіркесінің орының ауыстыра алмаймыз.

Демеулік шылау арқылы жасалған сөйлем

• Ауылға барған сайын бір жасап рахаттанып қаламын.

• Ол жылқы туралы қызықты әңгіменің шетін шығарды.

• Тамақтанудан кейін суды да, сусындарды да ішпеу керек.

• Сиырдың сүтінен-ақ талай тағам жасауға болады.

Answer explanation

Дұрыс жауап: Сиырдың сүтінен-ақ тлай тағам жасауға болады.

Демеулік шылаулар сөзге немесе сөйлемге күшейту, тежеу, шектеу, сұрау, болжалдық, күмән, нақтылау мәнін үстейді. Демеуліктер сөзге не сөйлемге үстейтін мағынасына қарай алты түрге бөлінеді:

1. Сұраулық демеуліктер: ма, ме, ба, бе, па, пе (мы, мі, бы, бі, пы, пі). Мысалы, барасың ба? – барамысың? келесің бе? – келемісің? көріп пе ең? – көріппісің? айтып па ең? – айтыппысың?

2. Күшейткіш демеуліктер: -ақ, -ау, -ай, әсіресе, -да, -де, -та, -те. Мысалы, Осы-ақ, досым-ай, қарағым-ау, Тілек те келді.

3. Шектік (тежеу) демеуліктері: ғана (қана) тек. Мысалы, тек қана, сен ғана.

4. Болжалдық демеуліктер: -мыс, -міс. Мысалы, болыпты-мыс, өмір сүріпті-міс.

5. Болымсыздық немесе қарсы мәнді салыстыру демеуліктері: түгіл, тұрсын, тұрмақ. Мысалы, Ол түгіл, сен тұрмақ.

6. Нақтылау мәнді демеуліктер: қой (ғой), -ды, -ді, -ты, -ті. Мысалы, сол ғой, айтқан-ды, көрген-ді.

Үстеуден жасалған баяндауышы бар сөйлем.

• Қауқылдаған достарым зым-зия.

• Аянның бар байлығы - кітап.

• Наданның жарлы болуы бір сәтте.

• Сөзден гөрі, ырзықты іс керек-ау.

Answer explanation

Дұрыс жауап: Наданның жарлы болуы бір сәтте.

Мезгіл үстеуі қашан? қашаннан? деген сұраққа жауап беріп, қимылдың, іс-әрекеттің мезгілін, мерзімін, уақытын білдіреді.

Сөйлемнің соңында келетін сөз баяндауыш болады.

"Бір сәтте" баяндауыш.

"Бір сәтте" қашан? (үстеу)

Атаулы сөйлемді белгілеңіз.

• Жыр алыбы - Жамбыл.

• Биыл көктем кеш шықты.

• Ышқынған долы дауыл.

• Оның бәрін білгені жөн.

Answer explanation

Дұрыс жауап: Ышқынған долы дауыл.

Бастауыш пен баяндауыштан құралмай, заттың, құбылыстың, мезгілдің, мекеннің атауын білдіретін сөзден, сөз тіркесінен жасалған сөйлем атаулы сөйлем деп аталады. Мысалы, Қоңыр күз. Жол лайсаң. Ышқынған долы дауыл.

Болжалды келер шақта тұрған есімшелі қатарды белгілеңіз.

• Барыпты, келіпті

• Барған, келген

• Бармақ, келмек

• Барар, бармас

Answer explanation

Дұрыс жауап: Барар, бармас

Болжалды келер шақ.Ӏс-кимылдын келешекте іске асуына күмәндануды білдіреді. Етістіктін түбіріне есімшенін -ар/-ер/-р жүрнағы жалғану аркылы жасалады: Әуелі өздері барар немесе бармас.

Матасу арқылы байланысып тұрған тіркесті анықтаңыз.

• Жолаушылар келді.

• Таулы өлке.

• Сыныпта отыр.

• Ананың тілегі.

Answer explanation

Дұрыс жауап: Ананың тілегі.

Матасу – сөз бен сөздің ілік септік жалғауы мен тәуелдік жалғауы арқылы байланысуы. Мысалы, Алматтың үйі, ағаштың бұтағы, менің жолдасым, т.б.