Sosial iqtisadiyyat

Sosial institutlar –

• tarixən formalaşmış, insanların birgə fəaliyyətinin təşkilinin davamlı formalarıdır.

• dəyər-normativ kompleksləridir , habelə onların həyata keçirilməsini və təsdiq edilməsini təmin edən orqanlar və təşkilatlar kimi tanınır.

• cəmiyyətin, sosial qrupların və fərdlərin əsas ehtiyaclarını ödəmək üçün nəzərdə tutulmuş sosial əlaqələr və normaların mütəşəkkil sistemidir

• cəmiyyətin qeyri-sabit təşkilat formalarını təmsil edən və sosial həyatı tənzimləyən elementləridir

• maddi və mənəvi fəaliyyət prosesində sosial qruplar arasında və onların daxilində yaranan münasibətlərdir

Sosial institutların əsas məqsədinə uyğun olaraq bu funksiyaları göstərə bilərik: 1) cəmiyyətin ehtiyaclarının təmin edilməsi 2) iqtisadi proseslərin tənzimlənməsi 3) sosial proseslərin tənzimlənməsi 4) iqtisadi aktivlik stimulunun yaradılması

• 1,3

• 1,2

• 1,2,3

• 1,4

• 1,2,4

İctimai həyatın sferalarına uyğun olaraq  institutların dörd əsas qrupunu ayırmaq mümkündür:1) iqtisadi institutlar və siyasi institutlar 2) stratifikasiya və qohumluq institutları ;mədəniyyət institutlaı 3) dovlət və şəxsi 4) bazar və qeyri-bazar

• 2,3

• 3,4

• 1,2

• 2,4

• 1,4

Institutsionalizasiya – 1) ictimai münasibətlərin nizama salınmasıdır 2) aydın qanunauyğunluqlara və rituallara əsaslanan sosial qarşılıqlı əlaqənin sabit modellərinin formalaşması prosesidir. 3) cəmiyyətin tələbatının təmin edilməsidir 4) iqtisadiyyatın milliləşdirilməsidir

•    1,2,3

•     2,4

• 1,2

• 1,3,4

• 1,4

Endogen (daxili)  sosial institutlar əks etdirir :

• müəyyən bir sıralama əsasında cəmiyyətin rol strukturunu  müəyyən edir.

• öz məqsədlərinə çatmaq üçün fərdin (onun müstəqil fəaliyyətlərinin) məhdud məsuliyyət sahələrini müəyyən edir

• xarici amillərin, mədəniyyət elementlərinin və ya təşkilat rəhbərinin (rəhbərinin)  sosial instituta təsirini əks etdirir

• institutun fəaliyyətinin ətraf mühitə təsir dərəcəsini əks etdirir.

• bir qurumun yenidən təşkilini və ya fəaliyyətinin dərin ixtisaslaşmasını tələb edən mənəvi köhnəlmə vəziyyətini xarakterizə edir

Ekzogen institutlar əks etdirir :

• İnstitutun yenidən təşkilini və ya fəaliyyətinin dərindən ixtisaslaşdırılmasını tələb edən mənəvi köhnəlmə vəziyyəti.

• Xarici və daxili iqtisadi amillərin institutun fəaliyyət istiqamətinə təsiri

• institutun fəaliyyətinin ətraf mühitə təsir dərəcəsini əks etdirir.

• xarici amillərin, mədəniyyət elementlərinin və ya təşkilat rəhbərinin (rəhbərinin)  sosial instituta təsirini əks etdirir.

• müəyyən bir sıralama əsasında cəmiyyətin rol strukturunu  müəyyən edir.

Aşağıda sadalananlaran hansı sosial institutun xüsusiyyətlərindən hesab edilmir ?

• Əsas məqsədi cəmiyyətin müəyyən tələbatlarını ödəmək olan müəssisələrin, sosial qrupların məcmusu

• Məsələlərin həlli zamanı  investisiya yatırımı

• Mədəni nümunələr, normalar, dəyərlər və simvollar sistemi

• Bu normalara və mədəni  nümunələrə uyğun davranış sistemi

• Məsələlərin həlli zamanı zəruri olan maddi və insan resursları

Sosial institutlar öz fəaliyyətləri prosesində hansı funksiyaları yerinə yetirir :

• daxili və xarici

• açıq və qapalı

• ümumi və xüsusi

• artan və azalan

• sabit və dəyişən

1.     Sosial təşkilat  ............................ bütöv bir sosial sistemdir :

•     Cəmiyyətin strukturunu müəyyən edən

•    Şəxsin öz məqsədlərinə çatmaq üçün müstəqilliyinin sərhədlərini müəyyən edən

•    Sosial institutun cəmiyyətin ictimai-siyasi strukturuna inteqrasiyasını təmin edən

•    Müxtəlif alt sistemlərdən və elementlərdən ibarət

•     Cəmiyyət üçün vacib olan sosial münasibətlərin möhkəmlənməsinə və təkrar istehsalına töhfə verən

    Rəsmi nikah olunmuş və ya qanuni və ya bədii əlaqələrlə bağlı insanlar arasında yaradılmış bir sosial qurum olaraq, gündəlik həyatın mənəvi və fiziki təminatını öhdəsinə alan və bir-birinə məsuliyyət daşıyan sosial qurumdur :

•    Mədəniyyət

•      Elm

•    Ailə

•     Təhsil

•      Dövlət