Оқу сауаттылығы

Баяғыда таудың қиясын мекендеген бір ерекше қасиетті ана қыран өмір сүріпті. Өзгелерге өрлігімен өнеге болған әлгі бүркіт бір жылы өмірінде бірінші рет үш балапан басып шығарыпты. Балапандардың қанаттары қатайып, ұясынан ұшып шығуына аз уақыт қалғанда бүркіт үш балапанын уысына қысып, теңіз төсіне алып шығыпты. Ұшып келе жатып ол, өзіндік өмірге қанат қаққалы тұрған балапандарынан соңғы рет сынақ алып, былай деп сұрапты: — Қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқыттырмай, мәпелеп бағып-қаққанымды жақсы білесіңдер. Ертең өскесін, осының өтеуі ретінде маған қандай жақсылық жасайсыңдар?

2.Біріншісі айтыпты:
— Анашым, сенің ақ сүтіңді ақтау үшін қолымнан келгеннің бәрін жасаймын. Мен сені өмір бойы қанатыма мінгізіп алып жүрем. Дүниенің төрт бұрышын түгел аралатам, таңғажайып тамашаларды көзіңмен көретін боласың.
Бүркіт басын шайқап, уысындағы балапанын теңізге тастап жіберіпті. Бірінші балапан теңіз тұңғиығына батып кете барыпты. Сосын екіншісіне бұрылып: — Ал сен не айтасың, — депті.
3.Екіншісі айтыпты:
— Анашым, мен сені ел аралатып, босқа әуре қылмаймын. Ғаламның барлық кереметтері мен қызықтарын алдыңа әкеліп берем, ішкенің алдыңда, ішпегенің артыңда болады.     Бүркіт тағы да басын шайқап, уысын жазып жібергенде, екінші балапан да біріншінің соңынан кете барыпты. Бүркіт үшінші балапанына бұрылып, жарықшақ толы дауыспен былай депті: — Ал, сен мені қалай жарылқамақсың?

4.Сонда үшінші балапан былай деп үн қатыпты:
— Анашым, өтірік қанша тәтті болса да, саған ащы ақиқатты ақтармасқа амалым жоқ. Маған жасаған жақсылықтарыңның шеті де, шегі жоқ екенін, оны өтеуге менің барлық ғұмырым жетпейтінін жақсы білемін. Дегенмен, менің өмірім сені әлемді аралатуға да, сан түрлі ғаламаттарды алдыңа алып келуге де арналмайтынын айтқым келеді. Мен, сенің маған жасаған жақсылықтарыңның барлығын өз балапандарыма жасау үшін өмір сүретін боламын.

5. Кәрі бүркіт сонда ғана көкірек кере терең дем алып:
— Біздің әулет аманатын алға апарар, қыран деген атқа лайық бола алар ұрпақ туылғанына көзім енді жетті, — деген екен.

1. Мәтін мазмұнына лайықты тақырып

• A) Кәрі қыран

• B) Қыран балапандары

• C) Қыран арманы

• D) Қыранның сұрағы

• E) Соңғы сынақ

2.Мәтін мазмұнына алшақ сөйлемдер

1.Бірінші балапанына риза болыпты.

2.Ата қыран балапандарына сұрақ қойыпты.

3.Кәрі бүркіт үшінші балапанына риза болыпты.

4.Балапандарына соңғы сынақ жасапты.

• A) Екінші мен үшінші

• B) Бірінші мен екінші

• C) Үшінші мен төртінші

• D) Екінші мен төртінші

• E) Бірінші мен төртінші

3.Мәтін мазмұнын жеткізудегі тәсіл

• A) Суреттеу

• B) Зерттеу

• B) Зерттеу

• D) Ақпарат

• E) Әңгімелеу

4.Мәтіннің соңғы бөлімідегі қыранның сезінген күйі

• A) Күйініш

• B) Ризашылық

• C) Алаңдаушылық

• D) Дегбірсіздік

• E) Лажсыздық

5.Бүркіттің балапандарына сынақ жасауының мәнісі

• A)Аманатына ие болып қалатын балапанды білгісі келгендіктен    

• B) Балапандарының арманын білгісі келгендіктен

• C) Балапандардың өз еркімен ұясынан ұша алатынана көз жеткізу үшін

• D) Балапандарының болашақ өмірін болжағысы келгендіктен

• E) Балапандарының мінезін анықтағысы келгендіктен

6.Мәтін мазмұнын қорытындылайтын нақыл сөз

• A) Өнегелі ұрпағың болса, өлмегенің.

  .

  .

• B) Ер қартайса, қазаншы болады,

  Бүркіт қартайса, тышқаншы болады.

• C) Қара құс басып жейді,

  Сұңқар құс шашып жейді.

• D) Қаршығалыға қоян кездеспейді,

  Жарақтыға жау жолықпайды

• E) Ата балаға сыншы

1 Бүгін жұма күні. Нұржігіт әдеттегідей университетінен жиырма минуттық жердегі мешітке жұма намазын оқуға барды. Жұма намазы сағат екіден кете толықтай оқылып болды. Нұржігіттің түстен кейінгі екі жарымда сабағы басталады. Сол себепті, мешіттен шығысымен университетке қарай асыға адымдай бастады. Халық ығы-жығы. Жамағат мешіттен қайтып барады. Алла үйінің аумағынан шықпай жатып, абайсызда бір ағаның аяғын басып кетті. Жасы қырық-қырық бестер шамасындағы жігіт ағасы Нұржігіт ғафу өтінгенше, «Кешіріңіз, байқамай қалдым» деп айтып үлгерді. Ол не дерін білмей, абдырап қалды. Әкесіндей адамның «сіз» деп сөйлеуі, оның үстіне Нұржігіт айыпты жерде оның кешірім сұрауы жүрегін елжіретіп жіберді.

2 Нұржігіттің екі жарым мен бес жарымның арасындағы үш сабағы лезде өте шықты. Ол жатақханаға келіп, жаттығуға жинала бастады. Спорттық киімдерін, бокс қолғабын, дулығасын рюкзагына салып, бокс залына қарай аяңдады. Жолда Нұржігітті ұялы телефонмен сөйлесіп, айналасындағы өзге ештеңені байқамай келе жатқан бір жігіт қағып өтті. «Көзің көрмей ме, ей?! Байқамайсың ба?!» — деп дүрсе қоя берді ол. Содан соң іле-шала: «Айып етпе, бауырым. Байқамай қалдым. Телефонмен сөйлесіп келе жатыр едім…» — деді. Шамасы, рюкзагына сыймай, жартылай сыртқа шығып тұрған бокс қолғабын енді көрген болу керек… Нұржігіт «Ештеңе етпейді» деді де одан әрі кете берді. Ол ойға шомды. Адамдар неге бір-бірін иманына, адамгершілігіне, ақылына қарап сыйламайды?! Көпшілігі өзгелерді не билігі, не байлығы, не күші болса ғана құрметтейді. Ал олар болмаса таптап өтуге әзір.Нұржігіт мырс етіп күліп жіберді. Өмір деген бір күрделі нәрсе ғой. Осыдан бірнеше сағат бұрын тура осындай жағдай мешіт аумағында болып еді. Бірақ ол кезде бір ағаның аяғын Нұржігіт басып кетсе де, әлгі аға кешірім өтінген болатын.                    Ал қазіргі орын алған жағдай мынадай… Өзінің айыпты екенініне қарамастан, әлгі жігіт оған дауыс көтереді. Иә, адамдар әртүрлі. Он ақымақтың ісіне қарап күйінесің. Бірақ бір ақылдының жақсы ісі, өнегесі он ақымақтың жамандығын  ұмыттырады.

Мәтіннің жазылу стилін анықта

• А) Ғылыми стиль

  Д)Көркем әдебиет стилі

  Е) Ауызекі сөйлеу стилі

• В) Ресми іс- қағаздар стилі

• С) Публицистикалық стиль

• Д)Көркем әдебиет стилі

• Е) Ауызекі сөйлеу стилі

2. Кездескен жігіт алдымен дүрсе қоя беріп, соңынан іле-шала неге кешірім сұрады?

• А) Өзінің танысы болғандықтан

• В) Бокс қолғабын көргендіктен

• С) Асығыс болғандықтан

• Д) Өзінің қателігін түсінгендіктен

• Е) Ренжіткісі келмегендіктен

3. Нұржігіт неге мырс етіп күліп жіберді?

• А) Мешіт аумағындағы оқиға есіне түсіп

• В) Өз кінәсін мойындап

• С) Адамдардың әртүрлі мінезіне

• Д) Өзінің күштілігіне риза болып

• Е) Жігіттің тапқырлығына сүйсініп

4. Мәтіннің түйінді ойын білдіретін сөйлем

• А) Бір ақылдының жақсы ісі, өнегесі он ақымақтың жамандығын  ұмыттырады.

• В) Он ақымақтың ісіне қарап күйінесің.

• С) Өмір деген бір күрделі нәрсе ғой.

• Д) Көпшілігі өзгелерді не билігі, не байлығы, не күші болса ғана құрметтейді.

• Е) Адамдар неге бір-бірін иманына, адамгершілігіне, ақылына қарап сыйламайды?!