МОДО бастауыш 3

3 – нұсқа

Мәтінді мұқият оқып, сұрақтарға жауап бер.

Жетіген

Жетіген-жеті ішекті шертіп ойналатын музыкалық аспап. Жетіген – қазақ халқының көп ішекті шертпелі аспабы. Жалпы тұрқы ұзынша, жәшік тектес етіп жасалады. Бетіне жұқа тақтайдан қақпақ жабылып, үн беретін ойықтары салынады. Тарихы Жетіген — жасалуы да, ойналу әдіс-тәсілі де өте күрделі аспап. Ертеректе ел арасында сақталған көне жетігеннің ішегі аттың қылынан тағылып, тиектің орнына асықтар пайдаланылатын болған. Аспаптың құлақ күйі осы асықтарды әрлі-берлі жылжыту арқылы келтірілген. Ішек сандары жетеу болғандықтан, аспап Жетіген аталған. “Жетіген деген атау екі сөзден тұрады: жеті және ән” – “жетіген” деген ұғымды береді.

. Жетігеннің  бөлшектері

• құлағы, тиегі, таяқшасы              

• ішек, тиегі, басы

• сылдырмақ, таяқшасы,

• Ішектер, ойық, асық

Ел ішіне кең таралған көп ішекті, шертіп  ойнайтын музыкалық аспап

• сыбызғы

• дауылпаз

• жетіген

• домбыра

Жетіген аспабына үн беретін негізгі бөлік ол...

• Адамның жетігенді тарту шеберлігіне байланысты

• Ойықтар мен асықтар

• Жұқа қақпағы  

• Жалпы тұрқы

"Жетіген" ұғымы қандай сөздерден құралған?

• жеті,  ішек

• жеті,  ел

• жеті, інген

• жеті, ән

.  Мәтіннің үшінші сөйлеміндегі сипаттаманы қандай фигураға ұқсатуға болады?

• көпбұрыш

• төртбұрыш

• шаршы  

• шеңбер

Ертеректе  көне жетігеннің ішегі неден жасалған?

• Асықтан 

• Қойдың қылынан

• Аттың қылынан  

• Жіптен

          Ер Төстік

          Қазақтың қиял-ғажайып ертегілерінің ішіндегі  ең бір қызықтысы – «Ер Төстікті» көпшілік біледі. Онда жақсылық пен жамандық, адалдық пен арамдық, махаббат пен зұлымдық арасындағы қиян-кескі күрес бейнеленеді.

          Ертегінің басты кейіпкері – Ер Төстік. Ол халық қиялынан туған, жердің асты мен үстін бірдей кезіп жүретін ғажайып батыр, ақылды ер. Өзі туа сала ер жетеді: бір күні – бір апта, бір аптасы – бір ай, бір айы – бір жылға татады.

          Ер Төстікке қарсы қара күш иелері де осал емес. Олар: перінің қызы Бекторы, тауды қаңбақтай ұшырып, тасты бұршақтай жаудыратар жалмауыз кемпір, жанын басқа жерде сақтайтын Шойынқұлақ.

   Бұларды жеңіп, мерейі үстем болу үшін Ер Төстіктің бір басының батырлығы мен ақылдылығы аздық етуі мүмкін ғой. Сондықтан халық қиялы оған ғажайып алыптар мен өнерпаздарды жолдас етеді. Олар адамша сөйлейтін ат – жел жетпес жүйрік Шалқұйрық, екпінін тежеу үшін аяғына қара қазандай төс байлап жүгіретін Желаяқ. Жердің асты-үстінің сыбырын естіп қалт жібермейтін Саққұлақ, Қақпақыл қылып ойнататын Таусоғар, бір көлдің суын бір-ақ рет ұрттайтын Көлтаусар сияқты Ер Төстіктің адал достары. Ер Төстік осы серіктерінің және өзінің ақылдылығы мен ғажап батырлығының арқасында зұлымдық өкілдерін жеңіп, еліне аман-есен оралады.

Сенімді серігі Шалқұйрыққа байланысты мақал-мәтел

•   Жылқы – ер қанаты            

• Жақсы сөз – жарым ырыс

• Жүйрік ат аяғынан қалады      

• Мәуелі ағаш – майысқақ

Ер Төстік» ертегісінің түрін анықта

• жан-жануарлар туралы         

• қиял- ғажайып

• шыншыл

• тұрмыс-салт

Ер Төстіктің достары

• жалмауыз кемпір, Саққұлақ, Таусоғар, Шалқұйрық, Желаяқ

• Бекторы, Кенжекей, жалмауыз кемпір, Көлтаусар, Саққұлақ

• Шалқұйрық, Желаяқ, Саққұлақ, Таусоғар, Көлтаусар

• Шойынқұлақ, Таусоғар, Бекторы, Желаяқ, Көлтаусар,Таусоғар

Ер Төстікке қарсы қара күш иесі

• Бекторы

• Желаяқ 

• Таусоғар 

• Шалқұйрық