Жабайы өсімдіктердің көптеген пайдалы түрлерін ашып, өсімдіктер іріктемелерінің бай үлгілерін жинақтаған академик?

• А.В.Левенгук

• Р.Браун

• Я. Пуркинье

• Н.И.Вавилов

Answer explanation

Мәскеу өсімдік шаруашылығы институты ұйымдастырған экспедициялар жабайы өсімдіктердің көптеген пайдалы түрлерін ашуға мүмкіндік берді. Өсімдік іріктемелерінің аса бай үлгілерін жинақтауда академик Н.И.Вавиловтың еңбегі ерекше.

Гүлді өсімдіктердің тұқымы жемістің ішінде жетілетін өсімдік: 

• Гүлді өсімдіктер

• Жабық тұқымдылар

• Ашық тұқымдылар

• Бұталы өсімдіктер

Answer explanation

Гүлді өсімдіктердің тұқымы жемістің ішінде жетіледі. Сондықтан бұл өсімдіктерді жабық тұқымдылар деп атайды. Жабық тұқымды өсімдіктерде гүл көбею мүшесі болып табылады. Тек жабық тұқымды өсімдіктерде ғана гүлдер түзілген. Осы гүлдерде аталықтар мен аналықтар жетіледі. Аналықтың жатынында (гүл түйіндерінде) тұқым бүршіктері орналасады.

Орталық жасуша екінші аталық жынысжасушасымен қосылып, ұлғайып... түзеді:

• Эндосперм

• Тұқым

• Жемісқап

• Ұрықтану

Answer explanation

Сонымен, ұрықтанған жұмыртқажасушадан ұрық пайда болады. Орталық жасуша екінші аталық жынысжасушасымен қосылып, ұлғайып – эндосперм түзеді. Онда ұрыққа қажетті қор заттары жиналады. Тұқым бүршігінен – тұқым, ал жатынның қабырғаларынан жемісқап түзіледі. Қазіргі кездегі жабық тұқымдыларға ағаштар, бұталар, шөптекті өсімдіктер жатады. Олар жер бетіндегі құрлықтардың барлығында кеңінен таралған

Тұқым бүршігінен не түзіледі?

• Ұрық

• Дән

• Тұқым

• Жемісқап

Answer explanation

Ұрықтану тек гүлді өсімдіктерге тән. Ұрықтанудың мұндай түрін қосарланып ұрықтану деп атайды. Ұрыққа қажетті қор заттары эндоспермде жинақталады. Тұқым бүршігінен – тұқым, ал жатынның қабырғаларынан – жемісқап  түзіледі. 

Өзгергіштігі мен бейімделушілігінің нәтижесінде қалыптасқан өміршеңдік қасиеті бар өсімдік?

• Жабық тұқымды өсімдіктер

• Ашық тұқымды өсімдіктер

• Ашық тұқымды өсімдіктер

• Ашық тұқымды өсімдіктер

Answer explanation

Жабық тұқымдылар бөлімі – осы кездегі өсімдіктер дүниесінің ішіндегі ең кең таралғандарының бірі. Жабық тұқымды өсімдіктер өміршең келеді. Бұл қасиет олардың өзгергіштігі мен бейімделушілігінің нәтижесінде қалыптасқан. 

Жабық тұқымды өсімдіктердің көбею мүшесі?

• Гүлі

• Түйнегі

• Жапырағы

• Тамыры

Answer explanation

Гүлді өсімдіктердің тұқымы жемістің ішінде жетіледі. Сондықтан бұл өсімдіктерді жабық тұқымдылар деп атайды. Жабық тұқымды өсімдіктерде гүл көбею мүшесі  болып табылады. 

Жатынның қабырғаларынан не түзіледі?

• Тұқым

• Жемісқап

• Ұрық

• Дән

Answer explanation

Ұрықтанған жұмыртқажасушадан ұрық пайда болады. Орталық жасуша екінші аталық жынысжасушасымен қосылып, ұлғайып – эндосперм түзеді. Осылайша, жатынның қабырғаларынан жемісқап түзіледі.

Ауыл шаруашылық өсімдіктер іріктемелерінің аса бай үлгілерін жинақтаған:

• Тимирязев А.К.

• Муханов С.А.

• Н. И. Вавилов

• Иванов А.И.

Answer explanation

Өсімдіктерді табиғи жағдайда зерттеу әр түрлі экспедициялар ұйымдастырумен тікелей байланысты. Кезінде Мәскеу өсімдік шаруашылығы институты ұйымдастырған экспедициялар жабайы өсімдіктердің көптеген пайдалы түрлерін ашуға мүмкіндік берді. Осындай экспедициялардың арқасында ауыл шаруашылық өсімдіктер іріктемелерінің аса бай үлгілері жинақталды. Оны жинақтауда академик Н. И. Вавиловтың еңбегі ерекше еді. Н. И. Вавиловтың тікелей басшылығымен дүние жүзінің көптеген аймақтарында экспедициялар ұйымдастырылды. Бұл экспедицияға қатысқан ғалымдар әлемнің әр түрлі елдерінің жабайы өсімдіктерін зерттеді. Соңғы 15–20 жылдың ішінде осындай экспедициялардың құрамына Қазақстан ғалымдары да енді.

Жоғары сатыдағы гүлді өсімдіктерге жататын

• Қырықжапырақ

• Қауын

• Қарағай

• Мүктер

• Раушан

Ұрықтанудың тек гүлді өсімдіктерге тән түрі:

• Жалғыз ұрықтану

• Топталып ұрықтану

• Қосарланып ұрықтану

• Айқас ұрықтану

Answer explanation

Ұрықтанудың тек гүлді өсімдік-терге тән мұндай түрін қосарланып ұрықтану деп атайды. Жабық тұқымдылардың гүлдерінің бір-бірінен мөлшері, пішіні, түсі және құрылысы жағынан айырмасы болады. Бір жабық тұқымдылардың гүлдері желмен тозаңдануға, ал екіншілері бунақденелілермен тозаңдануға бейімделген. Қандай жолмен тозаңданғанына қарамастан, тозаң түйірлері аналықтың аузына келіп түседі. Осы жерде олар өніп, тозаң түтіктерін түзеді. Тозаң түтіктері арқылы аталық жыныс жасушалар тұқым бүршігіне өтеді. Осы жерде тозаң түтігіндегі екі аталық жыныс жасушасының бірі жұмыртқажасушасын ұрықтандырады. Ал екінші аталық жыныс жасушасы тұқым бүршігінің ең үлкен орталық жасушасымен қосылады.