ТТИм 2

1.

Әлім 1 қыргүйек мерекесінен үйге қуанып кірді. Ол мектептің күрделі жөндеуден өткенін, тап-таза ауласын, сыныптағы жаңа жиһаздар мен соңғы үлгідегі компьютерлерді мақтанышпен сөз етті. Оны мейіріммен үнсіз тыңдап отырған атасы:

- Ол мектеп – менің де мектебім, – деді даусынан нәзік сағыныш лебі есіп.

- Менің мектебім де асқар таудай асқақ, жап-жарық, мұнтаздай тап-таза болатын. Күн сайын барлығымыз мектепке жеткенше асығатынбыз. Мектебімізде сендердікіндей жарқыраған шам, жалтыраған еден болмаса да біздің сүйіспеншілігіміз бен құрметіміз мектепті асқақтатып, одан сайын биіктетіп жіберетін.

«Менің мектебімнен нұрлы, жарық жер жоқ» дейтінім онда ізгілік нұрын себуші Ұстазым бар еді.

«Ол жерден жылы, таза жер жоқ» дейтін себебім мектепте бір-бірімізді құрмет тұтып, сыйласатын дос-жарандарым бар еді.

Балам қай кезде, қай жерде болмасын мектеп – ең қасиетті, ең құрметті орын. Өйткені, ол сені қараңғыдан жарыққа, жалғандықтан ақиқатқа жетелейтін, санаңа ізгілік нұрын себетін жер, – деді атам мейірлене.

Мәтінде қандай мереке туралы айтылған?

• Тәуелсіздік күні

• Рәміздер күні

• Алғашқы қоңырау

• Бірлік күні

Атау септігіндегі сөзді тап

• көбелек

• көбелектің

• көбелекке

• көбелекпен

Сәтемір кішкене кезінен зерек болып өседі. Күндердің бір күні Сәтемір далада ойнап жүрiп, шаршаған соң бiр ескі тамның түбіне сүйеніп, жан-жағына қарап жатса, бір аяғы ақсақ құмырсқа тамның төбесiне қарай өрмелеп барады да, орта шеніне барғанда құлап түседi, тұра салып тағы да өрмелейдi. Алдындағысынан жоғарырақ барғанда тағы құлап түседi. Үшiншi рет құмырсқа тағы тырмысады, ақыры бар күшiн салып, қисая-мисая барып, тамның төбесіне шығып кетеді. Мұны көріп Сәтемір ойға қалды: жан-жануардың ең кiшкентайы осы құмырсқа екеш құмырсқа да тынбай жұмыс iстеп жүр, өзі ақсақ, бiр тырмысып, екi тырмысып, жығылып, сонда да қоймай, ақырында мұратына жетті, тамның басына шықты. Мұны көрiп отырып менің де талап iздемей, жұмыссыз ойнап жүргенiм ақылсыздық екен деп, ойынын тастап, қалаға барды.

Қалада бір бiлiмдi, оқымысты молда бар екен, соған үй сыпыруға жалданып, ақысына оқу оқыпты-мыс. Ақырында сол Сәтемір асқан данышпан, әлемге әйгiлi патша болған.

Сәтемір оқуды кімнен үйренеді?

• Әжесінен 

• Мұғалімнен

• Молдадан

• Көршісінен 

Тірілген түлкі

Ашыққан түлкі ауылдың маңын торып, тауық тәрізді оңай олжаны аңдуға кірісті.
Ауыл шетіндегі қоралардан тауықтардың қыт-қыттаған дауысы оның құлағына келіп, көңілін алаңдата берді. Бірақ, салпаң құлақ, сабалақ жүнді сары төбет абалап, қора маңына жолатар емес. Мынау қорадан тауық иісі ап-анық келіп тұр. Әсіресе, бұл қора маңында иттің жоғы түлкіні қатты қуантты.
Тауық қорасының есігі мен қабырғасының берік екенін сезген соң, түлкі жалғас үйілген пішенмен өрмелеп қораның төбесіне шықты. Оның өткір тырнақтары төбеге жабылған жұқа топырақты қазып, саңылау жасап та үлгерді. Аштық түлкіге сақтық пен қауіпті ойлатар емес. Ол қораның ішіне оп-оңай секіріп түсті.
Тар қораның ішінде тауықтар түлкінің тырнағы мен тісіне оңай ілініп жатты. Тауықтың етіне тойып, бойы жылынған түлкі бұл қорада қалу қауіпті екенін ойлады. Ол шықпақшы боп төбедегі өзі түскен саңылауға қайта-қайта секірсе де, бойы жетпеді. Қораның астын қазып шығайын десе тастан қаланған кенере қабырға түлкінің тырнағына болар емес.
Таң атып, Айша шешей сиыр саууға далаға шықты. Адам иісі мен сыбдырын сезген түлкі есікке таяу кеп өлген боп сұлап жата кетті. Айша шешей тауықтардың мазасызданғанынан күдіктеніп, қораның есігін ашқанда алдында өліп жатқан түлкіні көрді. Таңғалды. Тіпті түлкінің тыныс алғаны да білінбейді, аяқтары серейіп ағаш тәрізді қақшиып қатып қалыпты. Ол немересін шақырмақшы боп кері бұрыла бергенде түлкі оның аяғының астынан зып беріп, қаша жөнелді.Айша шешей тек оның бұлаң еткен құйрығын ғана көріп қалды.
(209сөз) Жұмажан Садықов

Аштық түлкіні қандай күйге түсіргенін анықтаңыз.

• мм

• см

• ам

• ссс

Үш дос

Көп пәтерлі үйдің ауласында у-шу. Кішкене-кішкене балалар ойыншықтарын алып шығып, асыр салып ойнайды да жатады. Бүгін де Айдар мен Әлемгер трамвайын әкеліп, ақаулы жерін жөндеп, біраз әуре болды. Бұлардың жанына Самат келді. Ол трамвайдың иесі Айдарға: Ойындарыңа мен де қосылайыншы, - деп өтінді. Айдар:
Ойынға қоспаймыз, - деді бірден кесімін айтып. Сөйтіп, Саматтың бетін қайтарып тастады.Самат біраз қарап тұрды да томсырайған күйі үйіне қарай беттеді. Келесі күні Самат өрт сөндіретін қызыл машинасын алып шықты. Жанына Әлемгерді қосып алды. Әлемгер кіммен болмасын тату ойнайтын. Ойынның неше түрлісін тауып, қыздырып ала жөнелетін. Бұлар «өртке» су құйып, сөндіріп, баланы алып шығып, жедел-жәрдем көрсетіп, ойнап жүрді.
Осы кезде Айдар да аулаға шықты. Әлемгер Айдарға:
- Кел! Ойынға сен де аралас, -деді. Айдардың өзінің кешегі ісі есіне түсті.
- Самат мені ойынға қоса ма? - деп қипақтады.
- Кел, ойнай бер. Мен ойыншығымды қызғанатын сен сияқты емеспін. Өрт сөндіру үшін қолдың көп болғаны жақсы, - деп Самат Айдардың қолынан ұстап, ойынға өзі араластырды.
Айдар қиналып, екі беті қып-қызыл болып:
- Самат кешегімді кешір, мен енді ойыншығымды қызғанбаймын, - деді.
Содан бері үшеуі тату ойнайтын болды.

«Мен ойыншығымды қызғанатын сен сияқты емеспін» деп айтқан бала

• Самат

• Айдар

• Әлемгер