төрт

Топырақтың температурасына:

• Аймақтың ауа райы, жер бедері, өсімдік және қар жамылғысы әсер етеді.
• Сілтілер, қышқылдар әсер етеді.
• Аналық тау жыныстары әсер етеді.
• Суда аз еритін минералды заттар әсер етеді.
• Аналық тау жыныстары, жер бедері.

Жылумен қамтамасыз етілуі дәрежесі әлсіз болғанда топырақтың 20см тереңдіктегі қабатындағы белсенді температура қосындысы, 0С:

• 1300-1400.
• 400-600.
• 600-800.
• 1400-1600.
• 800-900.

Жылумен қамтамасыз етілуі дәрежесі жақсы болғанда топырақтың 20см тереңдіктегі қабатындағы белсенді температура қосындысы, 0С:

• 3800-3900.
• 3600-3800.
• 4000-4100.
• 3400-3600.
• 2700-2900.

Жылумен қамтамасыз етілуі дәрежесі мол болғанда топырақтың 20см тереңдіктегі қабатындағы белсенді температура қосындысы, 0С:

• 5700-5900
• 3900-4100.
• 4800-5000.
• 4200-4500.
• 6000-6100.

Қазақстан топырақтарының жылуымен қамтамасыз етілуі дәрежелері:

• Жақсы.
• Нашар.
• Өте әлсіз.
• Орташадан төмен.
• Орташа.

Топырақтың жылдық орташа температурасына және оның тоңазуының сипатына қарай оның жылу режимдерінің типтері (Димо В.Н.):

• Әлсіз тоңазыйтын.
• Мерзімсіз тоңазыйтын.
• 5 ай тоңазыйтын және 4 ай тоңазымайтын.
• Тоңазыйтын.
• Тоңды, ұзақ мерзімді тоңазыйтын.

Ұзақ мерзімде тоңазыйтын жылу құбылымы бар топырақтар:

• Топырақтың тоңазуы 5 айдан аспайды.
• Орташа жылдық температурасы теріс болып келеді.
• Топырақтар жыл мезгілі ішінде қатпайды.
• Ауа райы жылы.
• Топырақтың тоңазуы 1м–ден кем емес.

Тоңазымайтын жылу құбылымы бар топырақтар:

• Топырақтың тоңазуы 1м – ден кем емес.
• Аязды күндер байқалмайтын аймақтарда қалыптасады.
• Орташа жылдық температурасы теріс болып келеді.
• Орташа жылдық температурасы оң теріс болып келеді.
• Топырақтың тоңазуы 5 айдан асады.

Топырақтың қатты қызуын тежеу шаралары:

• Қара түсті қалдықтарды топырақ бетіне шашу.
• Атжалдар салу.
• Жылыжайлар пайдалану.
• Топырақтың үстіне қалың қар қабатын жинақтау.
• Ұзын бойлы өсімдіктер егіп, топырақ бетіне көлеңке түсіру.

Мерзімде тоңазыйтын жылу құбылымы бар топырақтар:

• Төсенішті қабат қатпайды.
• Орташа жылдық температурасы теріс болып келеді.
• Ауа райы жылы.
• Топырақтың тоңазуы 1м – ден кем емес.
• Топырақтың тоңазуы 5 айдан асады.