Оқу сауаттылығы

Халық аузында Қарасай батыр туралы аңыз көп тараған. Қарасай Алтынайұлы 1998 жылы Жетісуда дүниеге келген. Оның әкесі Алтынай көріпкел адам болған. Бірде әкесі қатал қыс пен жұт болатынын айтқан. Бірақ хан оған сенбеген. Ол кезде хан ордасы Көктөбеде болған. Жас Қарасай әкесінің айтуымен өзінің бар малын Балқаш маңына, Іле, Қаратал өзендерінің мол тоғайлы сағасына айдап әкетеді. Қыс шынында да қатал болып, жұт кезінде халықтың малы түгелге дерлік қырылып қалады.

Қарасай көктемде малын айдап, әкесіне келеді. Хан өкініштен саусағын тістейді, бірақ қолдан келетін қайран жоқ. Дана Алтынай баласына: «Халыққа көмектесу керек. Балам, арғымағыңа мініп, қойлардың, жылқылар мен түйелердің арасынан үш рет өт. Оң жағы біздікі, сол жағы – хандікі, ортаңғы бөлігін ағайын-туысқа бер", - дейді. Әкесінің ақылына хан да, ағайын-туыс та риза болады, Алтынайдың үйі де зиян көрмейді...

1. Қарасай батырдың малын Балқаш, Іле, Қаратал маңына айдап әкетуінің себебі не?

• Қонысын басқа жаққа аударғандықтан

• Әкесінің болжамына сенгендіктен

• Ханнан малын бөлек кеткісі келгендіктен

• Қысқа жайлы жерге барғысы келгендіктен

Мәтіннің екінші бөлімін қорытындылайтын мақал-мәтел

• Балаң жаман болса, көрінгеннің мазағы

• Қай қолыңды кессең де, жанға батуы бірдей.

• Көңіл - қазы, көз – таразы

• Жартыны жарып жеген - татулықтың белгісі

Бізге комментаторлар даярлайтын мектеп қажет пе? Ақпараттық портал «Журналистер күні» қарсаңында қазақ спорт комментаторларына өзекті бір мәселеге қатысты сұрақ жолдапты. Осыған байланысты бүгінгі қазақ комментаторларының жауаптарымен танысып шығып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз. 1. Cпорт комментаторы Ермұхамет:

Комментаторлар даярлайтын мектеп керек. Мектеп емес, дәлірек айтқанда арнаулы курс болса. Шамамен 3 ай сол курсты оқып, сертификат алса жеткілікті деп білемін. Ол курста білімді, тәжірибиелі адамдар, тіл мамандары сабақ беруі керек. Негізі оны ұйымдастыру аса қатты қиын шаруа да емес. 2. Спорт журналисі, комментатор Ерсін:

Мектеrу қажет дейін десем, оқытатын маман аз. Мамансыз мектептің қажеті қанша? Менің ойымша, спорт комментаторларын «Болашақ» бағдарламасымен әлемдік спорт арналарына тәжірибеден өтуге жіберу - мәселенің бір шешімі болар еді. 3. Спорттық портал комментаторы Дәурен:

Бізге комментаторлар даярлайтын мектептің қажеті жоқ. Теледидарды қосып, қазақ комментаторларының жүргізгенін үнемі тыңдай берсе де болады деп ойлаймын. Үш айлық курсты оқып алған адамнан комментатор шықпайды. Ол үнемі әлемде болып жатқан спорт жарыстарын назарда ұстауы қажет. Кем дегенде он жылдан бері өзі жүргізгісі келетін сортты тамашалап, статистикаларын білгені жөн. Интернетте дайын нәрсе жоқ. Репортаж барысында көргеніңнен, түйгеніңнен мысалдар алғаның абзал. Әдеби шығарма оқымайтын, қоңыр дауыс бұйырмаған адамға комментатор болу әсте қиын. 4. Отандық спорт арнасының комментаторы Бақытжан:

Әрине, комментаторларды даярлайтын мектеп қажет. Кем дегенде елімізде екi университеттің журналистика факультетінде комментаторлық қызметке дайындайтын үйірме ашылса және ардагер комментатор ағаларымыз

жастарға шеберлік сабағын көрсетсе, жақсы болар еді.

i-news.kz

Қай журналистер комментаторлар даярлайтын мектеп қажет деген тоқтамға келді?

• Дәурен мен Бақытжан

• Ермұхамет пен Дәурен

• Ерсін мен Дәурен

• Бахытжан мен Ермұхамет

Қандай пікірлер бір-біріне қарама-қайшы болып келеді?

• Бірінші мен екінші

• Екінші мен үшінші

• Бірінші мен үшінші

• Барлығы

Мәселені шешудің ең арзан түрін ұсынған комментатор?

• Ешқайсысы

• Ермұхамет

• Дәурен

• Ерсін

Сұхбат қандай мақсатта алынды?

• Мамандар даярлау мақсатында

• Нақты қадамдар белгілеу үшін

• Мәселе бойынша көзқарастарын білу үшін

• Шетелдік тәжірибеден өткізу үшін

Профессор дәрісті бастамас бұрын қолына су құйылған шыны ыдысты алады. Оны студенттердің барлығы көретіндей жоғары көтеріп:

- Бұл ыдыстың салмағы қанша деп ойлайсыздар? – деп сұрайды. Аудитория бірден жанданып, сыбырласа жөнеледі.

- Шамамен 200 грамм. Жоқ, меніңше, 300 грамм. Мүмкін, 500 грамм шығар! – +сынды жауаптар айтылады.

- Мен оның салмағын өлшеп көрмейінше, жауабын айта алмаймын. Бірақ, мәҫеле мұнда емес. Оны бірнеше минут бойы қолымда ұстап тұруымда. Қалай ойлайсыздар? Оны аз уақыт ұстап тұрсам не болады?

— Ешнәрсе болмайды!

- Расымен де, ешнәрсе болмайды. Ал қолымды алға созып, осы ыдысты 2 сағат бойы ұстап тұрсам не болады?

- Сіздің қолыңыз ауыра бастайды. - Күні бойы ұстап тұрсам ше?

— Қолыңыз жансызданып, бұлшық етіңіз ауырады. Тіпті ауруханаға баруыңыз мүмкін.

– Мен оны күні бойы ұстап тұрсам, салмағы өзгере ме? — Жоқ, – деп жауап қайтарған студенттер абыржып қалады. – Мұны қалай реттеуге болады? — Жай ғана үстелдің үстіне қойыңыз, – деп студенттердің бірі күлімсіреді.

Профессор студенттің бұл жауабына қатты қуанды. Өмірдің қиындықтары да осы сияқты. Қиындық туралы ойлай беретін болсаңыздар, олар міндетті түрде жаныңыздан табылады. Ол туралы бірнеше сағат бойы ойлай беретін болсаңыз, өзіңізді жегідей жеп жібересіз. Ал күні бойы ойласаңыз, жансызданып қаласыз.

Қиындықтар туралы ойлауға болады. Бірақ, оның ені пайдасы жоқ. Ойлағаннан салмағы азаймайды да. Қиындықты тек әрекет арқылы жеңуге болады. Оны шешіп, шетке ысырыңыз.

Жансыздандыратын ауыр жүкті мойныңызға артудың қажеті жоқ.

1 тәуліктің қанша уақытын суды көтеруге арнаса, қол ауыра бастайды?

• Төрттен бірін

• Үштен бірін

• Сеrізден бірін

• Он екіден бірін

Профессордың қолындағы ыдыс, ол –

• Жауап

• Шешім

• Пайда

• Қиындық

Мәтіннің стилі қандай?

• Ауызекі сөйлеу

• Ғылыми

• Ғылыми-көпшілік

• Көркем әдебиет

Автордың мәтінді жазудағы мақсаты қандай?

• Ауыртпалықты жеңе білуге шақыру

• Шыдамдылыққа шақыру

• Тапқыр бола білуге шақыру

• Білімге құштарлығын ояту