Оқу сауаттылығы 6

Түстену

Қазақта қонақ сыйлаудың бірнеше түрлері бар. Соның бірі – түстену салты. Бұл – кәдімгі қонақасына жақын ғұрыптың бірі. Ұлтымыздың әдеті бойынша, бірнеше жас жігіттер соғымы семіз, қонақасыға мырза үйге барып сәлемдеседі. Үй иесі әдетте қонақ болуға шақырады. Мұндайда келгендер: "Түсте келеміз", - деп ықыласын білдіреді. Жігіттердің бұл жүрісін әр қазақ айтпай-ақ біледі.

Қазақта қызықты әдеттер көп. Мысалы, бір үйге келген қонақ сол үйге қолғабын, белбеуін немесе басқа бір затын қалдырады. Бұл оның сол үйдің қонағы екенін, сол үйге түстенуге немесе қонуға келетінін білдіреді. Осыған сәйкес үй иесі қонаққа дастарқан қамын жасай береді.Бізде түстік және түстену деген сөз бар. Бұл айтылуы жағынан ұқсас болғанмен, мағынасы жағынан мүлде екі ұғымды білдіреді. Түстік – әр адамның түскі тамағы, ол күн сайын бола беретін жай. Ал, түстену – қонаққа арналған дастарқан әрі ұлттық салт. Олай болса, түстену қазақ халқының қонақжайлы мінезін көрсетеді.

1. Түстену салты

• A) Түскі тамақ

• B) Қонақжай мінез

• C) Қонақасын беру

• D) Ұлттық салт

• E) Күндегі ас

Түстену

Қазақта қонақ сыйлаудың бірнеше түрлері бар. Соның бірі – түстену салты. Бұл – кәдімгі қонақасына жақын ғұрыптың бірі. Ұлтымыздың әдеті бойынша, бірнеше жас жігіттер соғымы семіз, қонақасыға мырза үйге барып сәлемдеседі. Үй иесі әдетте қонақ болуға шақырады. Мұндайда келгендер: "Түсте келеміз", - деп ықыласын білдіреді. Жігіттердің бұл жүрісін әр қазақ айтпай-ақ біледі.

Қазақта қызықты әдеттер көп. Мысалы, бір үйге келген қонақ сол үйге қолғабын, белбеуін немесе басқа бір затын қалдырады. Бұл оның сол үйдің қонағы екенін, сол үйге түстенуге немесе қонуға келетінін білдіреді. Осыған сәйкес үй иесі қонаққа дастарқан қамын жасай береді.Бізде түстік және түстену деген сөз бар. Бұл айтылуы жағынан ұқсас болғанмен, мағынасы жағынан мүлде екі ұғымды білдіреді. Түстік – әр адамның түскі тамағы, ол күн сайын бола беретін жай. Ал, түстену – қонаққа арналған дастарқан әрі ұлттық салт. Олай болса, түстену қазақ халқының қонақжайлы мінезін көрсетеді.

2. Қонақтың түстенуге келгенін аңғартатын әрекет

• A) Қонақ арнайы шақырылады

• B) Қонақ күн сайын келед

• C) Қонақ келген үйіне бір затын қалдырады

• D) Қонақ келген үйіне белбеуін қалдырмайды

• E) Қонақ үйге кіріп отырады

Ою-өрнектер

Сан қырлы ұлттық өнеріміздің бір саласы – ою-өрнектер дер едік. Үңіле білгенге бұл өнердің тылсым сырлары жетерлік. Ою-өрнек – ұлтымыздың мәдени дамуының шежіресі, халықтың өткен тарихы – рухани, мәдени-материалдық өмірінің айнасы. Жаныңа ләззат сыйлайтын эстетикалық мәні зор бұл өнердің адам баласына берері мол.Ою-өрнектің бірнеше түрлері бар.

Тұмарша –  көне дәуірден тіл көзден, кесір-кесапаттан сақтайтын киелі ұғым болып қалыптасқан бұйым. Тұмарша ою-өрнегі үшбұрыш үлгілес болып келеді. Кілем бұйымдарының жиегінде киіз, кілем, текеметтің орта тұсын көмкеруде кездеседі.

Қос дөңгелек ою-өрнегі. Қазақ ою-өрнегінде геометриялық үлгінің жекеленген түрлері өте көне заманнан бері сақталған. Ол негізінен аспан әлемінде Күн мен Ай сынды ғаламшарлардың тылсымынан туған болуы керек.

Балта ою-өрнегі. Балта – халқымыз тұтынған көне құралдардың бірі. Әрі қорғаны, әрі күнкөріс құралы. Сол себептен бұл ою көбіне төсеніш, сырмақ, алаша сынды бұйымдарға салынады. Қызыл қоңыр, көк, қара түстерге боялады.

Гүл ою-өрнегі барлық гүл түрін тұспалдайды. Бұл өрнектің түрі қолөнер бұйымдарында үш жапырақтан басталып, он екі жапырақты ою-өрнекке дейін кездеседі Кесте тіккенде және киім-кешектердің жағасына, қалтасына, жиектеріне салады.

Ирек, су ою-өрнегі. "Бұлақ көрсең – көзін аш" деп өсиет қалдырған ата-бабамыз суды өмір нәрі, тіршілік көзі деп түсінген. Бұл өрнек те сол қадір-қасиеттің айғағы. Ирек, су өрнегі көбіне көгілдір, көк сия түстерге боялады. Осындай ою-өрнектерді қазіргі шеберлер де қолданып жүр.

3. Текеметтің орта тұсына салынатын ою-өрнек

• A) Тұмарша ою-өрнегі

• B) Гүл ою-өрнегі

• C) Ирек ою-өрнегі

• D) Балта ою-өрнегі

• E) Қос дөңгелек ою-өрнегі

Ою-өрнектер

Сан қырлы ұлттық өнеріміздің бір саласы – ою-өрнектер дер едік. Үңіле білгенге бұл өнердің тылсым сырлары жетерлік. Ою-өрнек – ұлтымыздың мәдени дамуының шежіресі, халықтың өткен тарихы – рухани, мәдени-материалдық өмірінің айнасы. Жаныңа ләззат сыйлайтын эстетикалық мәні зор бұл өнердің адам баласына берері мол.Ою-өрнектің бірнеше түрлері бар.

Тұмарша –  көне дәуірден тіл көзден, кесір-кесапаттан сақтайтын киелі ұғым болып қалыптасқан бұйым. Тұмарша ою-өрнегі үшбұрыш үлгілес болып келеді. Кілем бұйымдарының жиегінде киіз, кілем, текеметтің орта тұсын көмкеруде кездеседі.

Қос дөңгелек ою-өрнегі. Қазақ ою-өрнегінде геометриялық үлгінің жекеленген түрлері өте көне заманнан бері сақталған. Ол негізінен аспан әлемінде Күн мен Ай сынды ғаламшарлардың тылсымынан туған болуы керек.

Балта ою-өрнегі. Балта – халқымыз тұтынған көне құралдардың бірі. Әрі қорғаны, әрі күнкөріс құралы. Сол себептен бұл ою көбіне төсеніш, сырмақ, алаша сынды бұйымдарға салынады. Қызыл қоңыр, көк, қара түстерге боялады.

Гүл ою-өрнегі барлық гүл түрін тұспалдайды. Бұл өрнектің түрі қолөнер бұйымдарында үш жапырақтан басталып, он екі жапырақты ою-өрнекке дейін кездеседі Кесте тіккенде және киім-кешектердің жағасына, қалтасына, жиектеріне салады.

Ирек, су ою-өрнегі. "Бұлақ көрсең – көзін аш" деп өсиет қалдырған ата-бабамыз суды өмір нәрі, тіршілік көзі деп түсінген. Бұл өрнек те сол қадір-қасиеттің айғағы. Ирек, су өрнегі көбіне көгілдір, көк сия түстерге боялады. Осындай ою-өрнектерді қазіргі шеберлер де қолданып жүр.

4. Балта ою-өрнегінің ерекшелігі

• A) Күнкөріс құралына негізделіп жасалған

• B) Көгілдір, көк сия түстерге боялған

• C) Киім-кешектің  жағасына салынған

• D) Үшбұрыш үлгілес болып келген

• E) Тіл-көзден сақтайтын киелі саналған

Ашамайға мінгізу

1.Қазақтың бала өсіру, тәрбиелеуге қатысты ертеден келе жатқан дәстүрлерінің бірі – ашамайға мінгізу.Бұл ғұрып – қазақ арасында балалардың жас-жыныстық жағынан жіктелуін айғақтайтын тіршілік цикліне қатысты салттарының бірі. Қыз балаға тұлым қою, құлақ тесу рәсімдері өткізілсе, ер балаларды сүндетке отырғызып, айдар қойып, алғаш рет атқа мінгізу рәсімін өткізген. Мұны "ашамайға мінгізу" не "ашамай тойы", енді бір аумақтарда "ат мінгізу тойы"деп те атаған.

2. Баланы кез келген атқа не тайға отырғыза салмаған, оны көбіне бәсіреге берілген тайға отырғызады. Бала туған кезде немесе есі кіріп, оң- солын таныған соң, "сүндет тойына" немесе мектепке барғанда атасы немесе өз әке-шешесі оған тай атайды немесе шілдеханаға келген туған-туыстарыжас сәбиге бір құлын атайды. Мұны "бәсіре беру" дейді. "Бәсіре" атауы баланың көңілін өсіреді, өмірге бейімдейді. Өз қатарына "бәсіре тайым бар" деп мақтанып, өсіп жүреді. Мұның бәрі – баланың көңілін өсіріп, ынталандырып тәрбиелеудің бір жолы.

3. Балаға арналған бәсіре аты үйретіліп, мінуге жарап тұрса, онда баланы соған мінгізеді. Салтанатты түрде үйретілген бәсіре тайға ашамай ерттелінеді. Ашамай дегеніміз – баланың тайына арнайы жасалынған ердің бір түрі. Ол үзеңгісіз болады, себебі баланың бойы үзеңгіге жететіндей ұзын болмайды. Кейде бәсіре тай белгілі бір себептерге байланысты мінуге жарамаса, баланың өзімен шамалас жуас, жүрісі жайлы әрі сыр-сымбаты жарасқан кұнан не дөнен таңдалады.

4. Баланың ашамайға мінгізілуі оның өмірінде тіршіліктің жаңа кезеңі басталғандығын білдіреді. Баланың рәсіміне ауыл адамдары жиналып, бала мінген аттың жал-құйрығына, баланың шапанына не баскиіміне шоқтап үкі тағып, "жын-шайтаннан қағады" дегенді білдіреді. Баланы атқа мінгізу құрметі шабандоз, желтақым жігіттерге жүктеледі. Баланы атқа мінгізіп, белін айналдыра жұқа көрпешемен орап, қолтырмаш ағаштармен денесін ауыртпайтындай тартып таңады. Ат үстіндегі бала алақанын жайып, ауылдың батагөй ақсақалдарынан бата сұрайды. Бата берілген соң, баланың қолына аттың тізгінін, оң қолына қамшы ұстатады, аналар шашу шашып, тілектер айтады.Осындай рәсімнен кейін көп ұзамай ашамайды тастап, ер-тоқымға мінеді.

5. Баланы ашамайға мінгізу дәстүрін баланың атқа отыра білу, қолқанат болу, баланың мықты, табанды болып өсуін қамтамасыз ететін дәстүрлеріміздің бірі деуге болады.

7. Ер балаға арнап өткізілетін рәсім

• A) Тұлым қою

• B) Құлақ тесу

• C) Бата беру

• D) Айдар қою

• E) Бәсіре беру

Ою-өрнектер

Сан қырлы ұлттық өнеріміздің бір саласы – ою-өрнектер дер едік. Үңіле білгенге бұл өнердің тылсым сырлары жетерлік. Ою-өрнек – ұлтымыздың мәдени дамуының шежіресі, халықтың өткен тарихы – рухани, мәдени-материалдық өмірінің айнасы. Жаныңа ләззат сыйлайтын эстетикалық мәні зор бұл өнердің адам баласына берері мол.Ою-өрнектің бірнеше түрлері бар.

Тұмарша –  көне дәуірден тіл көзден, кесір-кесапаттан сақтайтын киелі ұғым болып қалыптасқан бұйым. Тұмарша ою-өрнегі үшбұрыш үлгілес болып келеді. Кілем бұйымдарының жиегінде киіз, кілем, текеметтің орта тұсын көмкеруде кездеседі.

Қос дөңгелек ою-өрнегі. Қазақ ою-өрнегінде геометриялық үлгінің жекеленген түрлері өте көне заманнан бері сақталған. Ол негізінен аспан әлемінде Күн мен Ай сынды ғаламшарлардың тылсымынан туған болуы керек.

Балта ою-өрнегі. Балта – халқымыз тұтынған көне құралдардың бірі. Әрі қорғаны, әрі күнкөріс құралы. Сол себептен бұл ою көбіне төсеніш, сырмақ, алаша сынды бұйымдарға салынады. Қызыл қоңыр, көк, қара түстерге боялады.

Гүл ою-өрнегі барлық гүл түрін тұспалдайды. Бұл өрнектің түрі қолөнер бұйымдарында үш жапырақтан басталып, он екі жапырақты ою-өрнекке дейін кездеседі Кесте тіккенде және киім-кешектердің жағасына, қалтасына, жиектеріне салады.

Ирек, су ою-өрнегі. "Бұлақ көрсең – көзін аш" деп өсиет қалдырған ата-бабамыз суды өмір нәрі, тіршілік көзі деп түсінген. Бұл өрнек те сол қадір-қасиеттің айғағы. Ирек, су өрнегі көбіне көгілдір, көк сия түстерге боялады. Осындай ою-өрнектерді қазіргі шеберлер де қолданып жүр.

6. Мәтін мазмұнын ашатын даналық ой

• A) Өнер сыры – өрнекте

• B) Алтын алма, білім ал

• C) Өнер табу – өрге шабу

• D) Талап – талмас қанат

• E) Ай мен күн әлемге бірдей

Ою-өрнектер

Сан қырлы ұлттық өнеріміздің бір саласы – ою-өрнектер дер едік. Үңіле білгенге бұл өнердің тылсым сырлары жетерлік. Ою-өрнек – ұлтымыздың мәдени дамуының шежіресі, халықтың өткен тарихы – рухани, мәдени-материалдық өмірінің айнасы. Жаныңа ләззат сыйлайтын эстетикалық мәні зор бұл өнердің адам баласына берері мол.Ою-өрнектің бірнеше түрлері бар.

Тұмарша –  көне дәуірден тіл көзден, кесір-кесапаттан сақтайтын киелі ұғым болып қалыптасқан бұйым. Тұмарша ою-өрнегі үшбұрыш үлгілес болып келеді. Кілем бұйымдарының жиегінде киіз, кілем, текеметтің орта тұсын көмкеруде кездеседі.

Қос дөңгелек ою-өрнегі. Қазақ ою-өрнегінде геометриялық үлгінің жекеленген түрлері өте көне заманнан бері сақталған. Ол негізінен аспан әлемінде Күн мен Ай сынды ғаламшарлардың тылсымынан туған болуы керек.

Балта ою-өрнегі. Балта – халқымыз тұтынған көне құралдардың бірі. Әрі қорғаны, әрі күнкөріс құралы. Сол себептен бұл ою көбіне төсеніш, сырмақ, алаша сынды бұйымдарға салынады. Қызыл қоңыр, көк, қара түстерге боялады.

Гүл ою-өрнегі барлық гүл түрін тұспалдайды. Бұл өрнектің түрі қолөнер бұйымдарында үш жапырақтан басталып, он екі жапырақты ою-өрнекке дейін кездеседі Кесте тіккенде және киім-кешектердің жағасына, қалтасына, жиектеріне салады.

Ирек, су ою-өрнегі. "Бұлақ көрсең – көзін аш" деп өсиет қалдырған ата-бабамыз суды өмір нәрі, тіршілік көзі деп түсінген. Бұл өрнек те сол қадір-қасиеттің айғағы. Ирек, су өрнегі көбіне көгілдір, көк сия түстерге боялады. Осындай ою-өрнектерді қазіргі шеберлер де қолданып жүр.

5. Ирек су өрнегінің көгілдір түске боялуының себебі

• A) Үш жапырақты болғандықтан

• B) Суға ұқсатып жасалғандықтан

• C) Сырмақ пен алашаға салынғандықтан

• D) Аспан әлеміне ұқсатқандықтан

• E) Күкөріс құралдарына ұқсағандықтан

Ашамайға мінгізу

1.Қазақтың бала өсіру, тәрбиелеуге қатысты ертеден келе жатқан дәстүрлерінің бірі – ашамайға мінгізу.Бұл ғұрып – қазақ арасында балалардың жас-жыныстық жағынан жіктелуін айғақтайтын тіршілік цикліне қатысты салттарының бірі. Қыз балаға тұлым қою, құлақ тесу рәсімдері өткізілсе, ер балаларды сүндетке отырғызып, айдар қойып, алғаш рет атқа мінгізу рәсімін өткізген. Мұны "ашамайға мінгізу" не "ашамай тойы", енді бір аумақтарда "ат мінгізу тойы"деп те атаған.

2. Баланы кез келген атқа не тайға отырғыза салмаған, оны көбіне бәсіреге берілген тайға отырғызады. Бала туған кезде немесе есі кіріп, оң- солын таныған соң, "сүндет тойына" немесе мектепке барғанда атасы немесе өз әке-шешесі оған тай атайды немесе шілдеханаға келген туған-туыстарыжас сәбиге бір құлын атайды. Мұны "бәсіре беру" дейді. "Бәсіре" атауы баланың көңілін өсіреді, өмірге бейімдейді. Өз қатарына "бәсіре тайым бар" деп мақтанып, өсіп жүреді. Мұның бәрі – баланың көңілін өсіріп, ынталандырып тәрбиелеудің бір жолы.

3. Балаға арналған бәсіре аты үйретіліп, мінуге жарап тұрса, онда баланы соған мінгізеді. Салтанатты түрде үйретілген бәсіре тайға ашамай ерттелінеді. Ашамай дегеніміз – баланың тайына арнайы жасалынған ердің бір түрі. Ол үзеңгісіз болады, себебі баланың бойы үзеңгіге жететіндей ұзын болмайды. Кейде бәсіре тай белгілі бір себептерге байланысты мінуге жарамаса, баланың өзімен шамалас жуас, жүрісі жайлы әрі сыр-сымбаты жарасқан кұнан не дөнен таңдалады.

4. Баланың ашамайға мінгізілуі оның өмірінде тіршіліктің жаңа кезеңі басталғандығын білдіреді. Баланың рәсіміне ауыл адамдары жиналып, бала мінген аттың жал-құйрығына, баланың шапанына не баскиіміне шоқтап үкі тағып, "жын-шайтаннан қағады" дегенді білдіреді. Баланы атқа мінгізу құрметі шабандоз, желтақым жігіттерге жүктеледі. Баланы атқа мінгізіп, белін айналдыра жұқа көрпешемен орап, қолтырмаш ағаштармен денесін ауыртпайтындай тартып таңады. Ат үстіндегі бала алақанын жайып, ауылдың батагөй ақсақалдарынан бата сұрайды. Бата берілген соң, баланың қолына аттың тізгінін, оң қолына қамшы ұстатады, аналар шашу шашып, тілектер айтады.Осындай рәсімнен кейін көп ұзамай ашамайды тастап, ер-тоқымға мінеді.

5. Баланы ашамайға мінгізу дәстүрін баланың атқа отыра білу, қолқанат болу, баланың мықты, табанды болып өсуін қамтамасыз ететін дәстүрлеріміздің бірі деуге болады.

8. Бала мінетін атқа жасалатын ырым түрі

• A) Аттың жалына үкі тағады.

• B) Балаға бәсіре тай береді.

• C) Бала мінетін атқа ашамайсалады.

• D) Баланың бас киіміне үкі тағады.

• E) Балаға бата береді.

Ашамайға мінгізу

1.Қазақтың бала өсіру, тәрбиелеуге қатысты ертеден келе жатқан дәстүрлерінің бірі – ашамайға мінгізу.Бұл ғұрып – қазақ арасында балалардың жас-жыныстық жағынан жіктелуін айғақтайтын тіршілік цикліне қатысты салттарының бірі. Қыз балаға тұлым қою, құлақ тесу рәсімдері өткізілсе, ер балаларды сүндетке отырғызып, айдар қойып, алғаш рет атқа мінгізу рәсімін өткізген. Мұны "ашамайға мінгізу" не "ашамай тойы", енді бір аумақтарда "ат мінгізу тойы"деп те атаған.

2. Баланы кез келген атқа не тайға отырғыза салмаған, оны көбіне бәсіреге берілген тайға отырғызады. Бала туған кезде немесе есі кіріп, оң- солын таныған соң, "сүндет тойына" немесе мектепке барғанда атасы немесе өз әке-шешесі оған тай атайды немесе шілдеханаға келген туған-туыстарыжас сәбиге бір құлын атайды. Мұны "бәсіре беру" дейді. "Бәсіре" атауы баланың көңілін өсіреді, өмірге бейімдейді. Өз қатарына "бәсіре тайым бар" деп мақтанып, өсіп жүреді. Мұның бәрі – баланың көңілін өсіріп, ынталандырып тәрбиелеудің бір жолы.

3. Балаға арналған бәсіре аты үйретіліп, мінуге жарап тұрса, онда баланы соған мінгізеді. Салтанатты түрде үйретілген бәсіре тайға ашамай ерттелінеді. Ашамай дегеніміз – баланың тайына арнайы жасалынған ердің бір түрі. Ол үзеңгісіз болады, себебі баланың бойы үзеңгіге жететіндей ұзын болмайды. Кейде бәсіре тай белгілі бір себептерге байланысты мінуге жарамаса, баланың өзімен шамалас жуас, жүрісі жайлы әрі сыр-сымбаты жарасқан кұнан не дөнен таңдалады.

4. Баланың ашамайға мінгізілуі оның өмірінде тіршіліктің жаңа кезеңі басталғандығын білдіреді. Баланың рәсіміне ауыл адамдары жиналып, бала мінген аттың жал-құйрығына, баланың шапанына не баскиіміне шоқтап үкі тағып, "жын-шайтаннан қағады" дегенді білдіреді. Баланы атқа мінгізу құрметі шабандоз, желтақым жігіттерге жүктеледі. Баланы атқа мінгізіп, белін айналдыра жұқа көрпешемен орап, қолтырмаш ағаштармен денесін ауыртпайтындай тартып таңады. Ат үстіндегі бала алақанын жайып, ауылдың батагөй ақсақалдарынан бата сұрайды. Бата берілген соң, баланың қолына аттың тізгінін, оң қолына қамшы ұстатады, аналар шашу шашып, тілектер айтады.Осындай рәсімнен кейін көп ұзамай ашамайды тастап, ер-тоқымға мінеді.

5. Баланы ашамайға мінгізу дәстүрін баланың атқа отыра білу, қолқанат болу, баланың мықты, табанды болып өсуін қамтамасыз ететін дәстүрлеріміздің бірі деуге болады.

9. Баланы атқа мінгізетін жігіттің бойында болатын қасиет

• A) Балаға жақын ағайын

• B) Аттың сырын білетін атбегі

• C) Балаға бата берген дана

• D) Тақымы мықты, жүйрік мінген

• E) Балаға бәсіре сыйлаған адам

Ашамайға мінгізу

1.Қазақтың бала өсіру, тәрбиелеуге қатысты ертеден келе жатқан дәстүрлерінің бірі – ашамайға мінгізу.Бұл ғұрып – қазақ арасында балалардың жас-жыныстық жағынан жіктелуін айғақтайтын тіршілік цикліне қатысты салттарының бірі. Қыз балаға тұлым қою, құлақ тесу рәсімдері өткізілсе, ер балаларды сүндетке отырғызып, айдар қойып, алғаш рет атқа мінгізу рәсімін өткізген. Мұны "ашамайға мінгізу" не "ашамай тойы", енді бір аумақтарда "ат мінгізу тойы"деп те атаған.

2. Баланы кез келген атқа не тайға отырғыза салмаған, оны көбіне бәсіреге берілген тайға отырғызады. Бала туған кезде немесе есі кіріп, оң- солын таныған соң, "сүндет тойына" немесе мектепке барғанда атасы немесе өз әке-шешесі оған тай атайды немесе шілдеханаға келген туған-туыстарыжас сәбиге бір құлын атайды. Мұны "бәсіре беру" дейді. "Бәсіре" атауы баланың көңілін өсіреді, өмірге бейімдейді. Өз қатарына "бәсіре тайым бар" деп мақтанып, өсіп жүреді. Мұның бәрі – баланың көңілін өсіріп, ынталандырып тәрбиелеудің бір жолы.

3. Балаға арналған бәсіре аты үйретіліп, мінуге жарап тұрса, онда баланы соған мінгізеді. Салтанатты түрде үйретілген бәсіре тайға ашамай ерттелінеді. Ашамай дегеніміз – баланың тайына арнайы жасалынған ердің бір түрі. Ол үзеңгісіз болады, себебі баланың бойы үзеңгіге жететіндей ұзын болмайды. Кейде бәсіре тай белгілі бір себептерге байланысты мінуге жарамаса, баланың өзімен шамалас жуас, жүрісі жайлы әрі сыр-сымбаты жарасқан кұнан не дөнен таңдалады.

4. Баланың ашамайға мінгізілуі оның өмірінде тіршіліктің жаңа кезеңі басталғандығын білдіреді. Баланың рәсіміне ауыл адамдары жиналып, бала мінген аттың жал-құйрығына, баланың шапанына не баскиіміне шоқтап үкі тағып, "жын-шайтаннан қағады" дегенді білдіреді. Баланы атқа мінгізу құрметі шабандоз, желтақым жігіттерге жүктеледі. Баланы атқа мінгізіп, белін айналдыра жұқа көрпешемен орап, қолтырмаш ағаштармен денесін ауыртпайтындай тартып таңады. Ат үстіндегі бала алақанын жайып, ауылдың батагөй ақсақалдарынан бата сұрайды. Бата берілген соң, баланың қолына аттың тізгінін, оң қолына қамшы ұстатады, аналар шашу шашып, тілектер айтады.Осындай рәсімнен кейін көп ұзамай ашамайды тастап, ер-тоқымға мінеді.

5. Баланы ашамайға мінгізу дәстүрін баланың атқа отыра білу, қолқанат болу, баланың мықты, табанды болып өсуін қамтамасыз ететін дәстүрлеріміздің бірі деуге болады.

10. Бәсіре тай мінуге жарамаса, балаға таңдалатын жылқы

• A) Жүрісі жайлы дөнен

• B) Сыр-сымбаты жарасқан бесті

• C) Өзімен шамалас құлын

• D) Жүрісі жайлы жабағы

• E) Жүйрік, сымбатты тай