Bilish falsafasi (gnoseologiya)

Bilishning tarixan eng birinchi shakli

• O‘yin vositasidagi bilim

• Kundalik amaliy bilim

• Mifologik bilim

• Diniy bilim

Dunyoni bilishni qisman yoki butunlay inkor qiluvchi falsafiy ta’limot

• agnostisizm

• hayot falsafasi

• pozitivizm

• ekzistensializm

Tekshirilayotgan predmet yoki hodisalarning ma’lum konkret tomonlari, xossa va xususiyatlarining mazmunini mavhumlashtirib, uni ma’lum abstrakt ifoda, formula yoki chizmalar bilan ifodalash

• Tarixiylik

• Mantiqiylik

• Modellashtirish

• Formallashtirish

Oʻrganilayotgan predmet yoki hodisaning paydo boʻlish, rivojlanish va yemirilish jarayonlari birligini, uning tarixiy taraqqiyot jarayonida boshqa voqealar bilan aloqadorligini nazariy bilishga oid usul

• Tarixiylik

• Mantiqiylik

• Modellashtirish

• Formallashtirish

Tarixiylikning tadqiqotchi fikridagi umumlashtirilgan, abstraktlashtirilgan, konkretlashtirilgan, qisqargan, tasodiflardan tozalangan abstraktlikning konkretlik shaklida ifodalanish

• Tarixiylik

• Mantiqiylik

• Modellashtirish

• Formallashtirish

Oʻrganilayotgan obyektga tuzilishi yoki funksiyasiga koʻra oʻxshash sun’iy nusxasini yaratib, shu nusxa orqali haqiqiy obyektning tegishli xossa vaxususiyatlarini oʻrganish

• Tarixiylik

• Mantiqiylik

• Modellashtirish

• Formallashtirish

Insonning borliqni bilishida bilimlarning mutlaq tomonlarini boʻrttirib, ularning nisbiy tomonlarini inkor etish

• Dogmatizm

• Relativizm

• Nisbiy haqiqat

• Mutlaq haqiqat

Bizning borliqdagi predmet va hodisalar toʻgʻrisidagi taxminan toʻgʻri, lekin toʻliq boʻlmagan, bilish jarayonimizda tuzatilib, to’ldirilib borishi lozim boʻlgan bilimlarimiz

• Dogmatizm

• Relativizm

• Nisbiy haqiqat

• Mutlaq haqiqat

Bilimlarning nisbiy tomonlarini mutlaqlashtirib, inson bilimlari faqat nisbiy haqiqatlardan iborat, deb qarash

• Dogmatizm

• Relativizm

• Nisbiy haqiqat

• Mutlaq haqiqat

«Ifoda etilgan haqiqat yo‘qdir, zero u haqqoniyat oni bilan aloqani uzgandir». «Biladiganlar gapirmaydi, gapirayotganlar bilmaydi» qaysi ta'limotning haqiqati

• Hinduizm

• Nasroniy

• Islom

• Daosizm