Мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-қатынас

Мұғалім сабақ барысында оқушылардан белсенділік күтеді. Бірақ бір оқушы сабаққа қызығушылық танытпай, үнемі үндемей отырады. Мұғалім оны бірнеше рет сұраққа тартқанымен, оқушы қысылып, жауап бере алмайды. Мұғалім бұл жағдайда не істеуі керек?

• Оқушыға ескерту жасап, оны сабаққа белсенді қатысуға мәжбүрлеу.

• Оқушымен жеке сөйлесіп, оның сабаққа қызығушылығының төмендеу себебін анықтау.

• Оқушыны жауап бермегені үшін сынып алдында ұялту.

• Оқушыға қосымша үй тапсырмасын беріп, білімін тексеру.

Студент дәріс барысында мұғалімнің түсіндіріп жатқан материалымен келіспейді және ғылыми тұрғыдан өз дәлелдерін келтіреді. Бірақ мұғалім студенттің пікірін елемей, оны "тәртіпсіздік" ретінде қабылдайды. Мұғалімнің бұл жағдайдағы дұрыс әрекеті қандай?

• Студенттің пікірін тыңдап, ғылыми дәлелдерді бірге талқылау.

• Студентті сабақтан шығарып, оның пікірін ескермеу.

• Студентке өз ойын айтуға тыйым салып, сабақтың мазмұнын бұзбауды талап ету.

• Тек мұғалімнің пікірі дұрыс екенін айтып, студенттің уәжін қарастырмау.

Answer explanation

✅ Студенттің пікірін тыңдап, ғылыми дәлелдерді бірге талқылау.
➡ Бұл жауап дұрыс, өйткені академиялық ортада еркін ойлау мен пікір алмасу маңызды. Студенттің ғылыми тұрғыда дәлел келтіруі – оның білімділігін көрсетеді, ал мұғалімнің оны елемеуі студенттің мотивациясын төмендетуі мүмкін. Егер мұғалім пікірталасқа ашық болса, студент өз ойын еркін жеткізуге үйренеді, бұл оқу процесінің сапасын арттырады.

Студенттер тобы топтық жоба орындау барысында бір студентке тапсырманы орындауды толықтай жүктейді, ал қалғандары белсенділік танытпайды. Бұл студент жағдайға шағымданып, мұғалімнен әділдік сұрайды. Мұғалім қандай шешім қабылдауы керек?

• • Барлық студенттерді жекелей тыңдап, бір шешімге келуді талап ету.

• Студенттерге өзара келісуге кеңес беру, бірақ ешқандай өзгеріс жасамау.

• Барлығына бірдей баға қойып, мәселені назарға алмау.

• Әр студенттің үлесін бағалайтын жүйе енгізіп, әділдік орнату.

Answer explanation

✅ Әр студенттің үлесін бағалайтын жүйе енгізіп, әділдік орнату.
➡ Егер топтық жұмыста тек бір студент қана жұмыс істесе, бұл әділетсіздікке алып келеді. Сондықтан мұғалім әрбір студенттің еңбегін әділ бағалауы үшін нақты жүйе енгізуі керек. Бұл әдіс студенттерді жауапкершілікке үйретеді және әділдік принциптерін сақтауға көмектеседі.

Студент сабақ кезінде белсенділік танытып, үнемі сұрақ қойып отырады. Бірақ кейбір студенттер оның мұндай мінез-құлқынан ыңғайсызданады, ал мұғалім оны тоқтатуға тырысады.

Сұрақ: Бұл жағдайда ең тиімді әдіс қандай?

• Студенттің қызығушылығын қолдап, оның сұрақтарын нақты уақыт бөле отырып қарастыру.

• Студентке тек сабақ соңында сұрақ қоюға рұқсат ету.

• Белсенді студентке басқа студенттерге кедергі келтірмеуді ескерту.

• Студентке сұрақ қоюды шектеу және тек тақырыптық жоспарды ұстану.

Answer explanation

✅ Студенттің қызығушылығын қолдап, оның сұрақтарын нақты уақыт бөле отырып қарастыру.

➡ Белсенді студенттердің сұрақтары сабақтың тереңірек түсінуіне көмектеседі. Егер мұғалім оларды шектесе, бұл студенттің қызығушылығын төмендетуі мүмкін. Сондықтан мұғалім уақытты тиімді ұйымдастырып, сұрақтарға жауап беру үшін арнайы сәттер белгілесе, барлық студенттер үшін пайдалы болады.

Мұғалім студентке оның тапсырмасының сапасы төмен екенін айтып, жұмысты қайта жасауды талап етеді. Бірақ студент бұл пікірмен келіспей, өз жұмысын дұрыс деп санайды.

Сұрақ: Мұғалімнің тиімді әрекеті қандай?

• Студенттің жұмысын қабылдамай, қайта тапсыруды талап ету.

• Студентке жұмысының қай жерінде қателік кеткенін түсіндіріп, оны жақсарту жолдарын ұсыну.

• Студенттің пікіріне мән бермей, төмен баға қою.

• Студентке келесі жолы жақсырақ жұмыс жасауға кеңес беру, бірақ бағасын өзгертпеу.

Answer explanation

✅ Студентке жұмысының қай жерінде қателік кеткенін түсіндіріп, оны жақсарту жолдарын ұсыну.
➡ Студент жұмысының сапасын жақсарту үшін оның нақты қандай қателік жібергенін түсінуі керек. Егер мұғалім тек «қайта жаса» деп айтса, бұл студенттің дамуына көмектеспейді. Ал қателіктерін көрсетіп, жақсарту жолдарын ұсыну – білім алуда маңызды дағды қалыптастырады.

Студент сабаққа кешігіп келеді және мұғалім оны аудиторияға кіргізбей қояды.

Сұрақ: Мұғалімнің әрекеті қаншалықты дұрыс?

• Мұғалім студенттен кешігудің себебін сұрап, жағдайға байланысты шешім қабылдауы керек.

• Студентке мүлде кірмеуге рұқсат бермей, сабақ тәртібін қатаң сақтау.

• Кешігу үшін студентке айыппұл салу немесе жазалау.

• Барлық студенттер үшін кешігуге қатысты ережені алып тастау.

Answer explanation

✅ Мұғалім студенттен кешігудің себебін сұрап, жағдайға байланысты шешім қабылдауы керек.
➡ Кейбір жағдайларда студенттің кешігуі объективті себептерге (көлік, денсаулық, отбасылық жағдай) байланысты болуы мүмкін. Мұғалім ережені қатал ұстанбай, жағдайды түсініп, кешігудің себебіне байланысты шешім қабылдауы керек. Бұл студенттің жауапкершілікті сезінуіне көмектеседі.

Студент мұғалімнің тапсырмасын орындау барысында техникалық қиындықтарға тап болады, бірақ мұғалім оны "бұл сенің мәселең" деп жауап береді.

Сұрақ: Мұғалімнің бұл жағдайдағы тиімді әрекеті қандай болар еді?

• Студенттің мәселесін елемей, тапсырманы орындауды талап ету.

• Басқа студенттерден көмек сұрауды ұсыну, бірақ өзі араласпау.

• Тапсырманың орындалу мерзімін өзгертпей, студенттің қиындықтарына мән бермеу.

• Студентке техникалық мәселелерді шешудің жолдарын түсіндіріп, көмек көрсету.

Answer explanation

✅ Студентке техникалық мәселелерді шешудің жолдарын түсіндіріп, көмек көрсету.
➡ Оқу процесі барысында техникалық қиындықтар кездесу мүмкін. Егер мұғалім студентке көмек көрсетпесе, бұл студенттің оқу үлгеріміне кері әсер етуі мүмкін. Ал егер мұғалім техникалық мәселелерді шешудің жолдарын түсіндірсе немесе қосымша уақыт берсе, студент өзін сенімді сезініп, тапсырманы сапалы орындайды.

Студент сабақ барысында мұғалімнен қосымша түсіндіруді сұрайды, бірақ мұғалім оның "өз бетінше оқу керек" екенін айтып, түсіндіруден бас тартады.

Сұрақ: Бұл жағдайдан қандай қорытынды шығаруға болады?

• Мұғалім студентке өз бетінше ізденуге кеңес беріп, ешқандай көмек көрсетпеуі керек.

• Студенттер мұғалімнен ешқандай қосымша көмек сұрамауы керек.

• Мұғалім студенттердің қажеттіліктерін ескеріп, қосымша түсіндіруге дайын болуы керек.

• Мұғалім тек өз лекциясын оқып, басқа сұрақтарға жауап бермеуі керек.

Answer explanation

✅ Мұғалім студенттердің қажеттіліктерін ескеріп, қосымша түсіндіруге дайын болуы керек.
➡ Әр студенттің оқу қабілеті әртүрлі. Кейбір студенттер материалды жылдам түсінсе, басқаларына қосымша түсіндіру қажет болуы мүмкін. Егер мұғалім студентке түсіндіруден бас тартса, ол студенттің білім алу процесін тежейді. Мұғалім студенттердің сұранысын ескеруі керек, бұл олардың білімді тереңірек игеруіне көмектеседі.

Мұғалім сабақта тек үздік студенттермен жұмыс істеп, орташа және әлсіз студенттерге назар аудармайды. Бұл студенттердің мотивациясының төмендеуіне әкеледі.

Сұрақ: Мұғалімнің дұрыс әрекеті қандай болар еді?

• Тек үздік студенттермен жұмыс істеп, қалғандарына өз бетінше оқуды ұсыну.

• Орташа және әлсіз студенттерге қосымша тапсырма беру, бірақ сабақта оларға уақыт бөлмеу.

• Барлық студенттерді бірдей деңгейге шығару үшін қосымша сабақтар ұйымдастыру.

• Барлық студенттерге теңдей назар аударып, әрқайсысының дамуына мүмкіндік беру.

Answer explanation

✅ Барлық студенттерге теңдей назар аударып, әрқайсысының дамуына мүмкіндік беру.
➡ Егер мұғалім тек үздік студенттермен жұмыс істесе, орташа және әлсіз студенттердің мотивациясы төмендеуі мүмкін. Барлық студенттерге теңдей көңіл бөлу – олардың қабілеттерін дамытуға және білім деңгейін теңестіруге көмектеседі.

Студент емтихан кезінде мазасызданып, өзінің ойын толық жеткізе алмайды. Мұғалім оны тыңдамай, бірден төмен баға қояды.

Сұрақ: Мұғалімнің қандай әрекеті әділ болар еді?

• Студентті қатаң бағалап, ешқандай жеңілдік бермеу.

• Студентке өзін дұрыс көрсетуге мүмкіндік беріп, қосымша сұрақтар қою.

• Емтиханнан кейін қосымша уақыт беріп, студенттен жеке жауап алуға мүмкіндік беру.

• Студентке басқа тәсілдермен өзін дәлелдеуге мүмкіндік жасау.