h4 TH 7 BS 4 - Veranderende ecosystemen

Het gentiaanblauwtje is een vlinder met een zeer gespecialiseerde levenscyclus. De vlinders zetten hun eitjes uitsluitend af op de klokjesgentiaan, een plantensoort. Nadat de rupsen uit het ei zijn gekropen, laten ze zich op de grond vallen. Ze lokken met geurstoffen steekmieren, die de rups naar hun nest brengen en verzorgen alsof het hun eigen larve is.

Welke bewering is juist?

• Het gentiaanblauwtje is een indicatorsoort voor de klokjesgentiaan en de steekmier.

• De klokjesgentiaan en de steekmier zijn indicatorsoorten voor het gentiaanblauwtje.

Answer explanation

Het gentiaanblauwtje is voor zijn voortplanting afhankelijk van de klokjesgentiaan en steekmieren. Als gentiaanblauwtjes in een gebied voorkomen, zullen deze soorten dus ook aanwezig zijn.

Andersom zijn de klokjesgentiaan en de steekmier niet afhankelijk van elkaar of van het gentiaanblauwtje. In een gebied met klokjesgentianen en/of steekmieren is het dus niet gezegd dat het gentiaanblauwtje ook voorkomt.

Wilgen zijn snelgroeiende bomen die veel licht nodig hebben. Ze groeien vaak in uitwaarden die regelmatig overstromen, waar ze minder concurrentie hebben van andere bomen.

Welke bewering is juist?

• Wilgen zijn indicatorsoorten voor een pionierecosysteem.

• Wilgen zijn indicatorsoorten voor een climaxecosysteem.

Answer explanation

Wilgen hebben verschillende kenmerken van een pionierssoort: ze groeien snel en kunnen slecht concurreren met andere soorten. Ook komen ze voor in overstromingsgebieden, waar climaxecosystemen door de regelmatige verstoringen moeilijk kunnen ontstaan.

Kies het juiste woord.

Een pionierecosysteem is ...

• soortenarm

• soortenrijk

Answer explanation

Slechts weinig soorten kunnen zich vestigen en handhaven in een pionierecosysteem.

Kies het juiste woord.

Een loofbos in Nederland is een ...

• climaxecosysteem

• pionierecosysteem

Answer explanation

Een loofbos ontstaat na een volledige successiereeks.

Tijdens een bosbrand sterven veel planten af. De bodem wordt verrijkt met voedingsstoffen van de dode plantenresten die achterblijven nadat het vuur is gedoofd. Hierdoor groeien er vrij snel weer nieuwe planten in het gebied.

Kies het juiste woord.

Dit is een voorbeeld van ... successie.

• primaire

• secundaire

Answer explanation

Doordat de bosbodem na een brand nog veel voedingsstoffen bevat, hoeft de successie van het gebied niet helemaal opnieuw te beginnen. Hier is dus sprake van secundaire successie.

Vroeger werd bij het maaien van bermen het maaisel opgeruimd. Tegenwoordig laat men het maaisel liggen.

Kies het juiste woord.

Hierdoor wordt de ... successie van de berm bevorderd.

• primaire

• secundaire

Answer explanation

Door het maaisel te laten liggen, wordt de humuslaag verrijkt met voedingsstoffen en zaden uit het maaisel. Hierdoor hoeft de successie van de berm niet helemaal opnieuw te beginnen. De secundaire successie van de berm wordt dus bevorderd.

Bekijk de afbeelding. Je ziet een model van de toename van het drooggewicht van een mossel.

In het model is het drooggewicht van de mossel aangegeven met een rechthoek. Een rechthoek staat in dit model voor een voorraadgrootheid, een onderdeel waar iets bij komt of af gaat. Een constante, aangegeven met een cirkel op een horizontaal lijntje, is een factor die niet door iets anders in het model wordt beïnvloed. De toename en afname zijn aangegeven met de horizontale instroompijl en uitstroompijl.

In dit model hangt de toename van het drooggewicht af van de volgende factor of factoren:

• afname

• drooggewicht

• filtersnelheid

• planktonconcentratie

• toename

Answer explanation

De toename van het drooggewicht hangt in dit model af van het drooggewicht zelf, van de filtersnelheid en van de planktonconcentratie. (De filtersnelheid en de planktonconcentratie zijn beide constanten en vormen daardoor samen één beïnvloedende factor, aangegeven met één gezamenlijk pijltje.)

Koralen zijn symbiotische gemeenschappen van koraaldiertjes en felgekleurde algen. De koraaldiertjes maken een stevig kalkskelet dat bescherming biedt aan het koraaldiertje en de algen. De algen leveren het koraaldiertje voedingsstoffen en energie. Koralen zijn kwetsbaar voor verstoringen in hun milieu. Door onstuimig weer of menselijke activiteit kunnen koraalriffen vernield worden. Door ziekten en roofdieren, zoals zeesterren, kunnen ze gedood worden. Ook de symbiose kan verstoord worden. Wanneer de watertemperatuur stijgt of het water verzuurt, verdwijnen de algen uit het koraal, waardoor het verbleekt. De koraaldiertjes kunnen dit korte tijd overleven, maar als de algen niet terugkeren, sterven ze uiteindelijk.

Bij welke verstoring van een koraalrif is de kans op herstel het kleinst?

• een gezonken schip dat op het rif belandt

• een opwarming van het zeewater door klimaatverandering

• een overpopulatie van zeesterren in het gebied

• een zware storm die delen van het rif losrukt

Answer explanation

De kans op herstel is het kleinst als de verstoring langdurige gevolgen heeft. Een opwarming van het zeewater door klimaatverandering veroorzaakt een langdurige verbleking die leidt tot het afsterven van het koraal. Een storm of een gezonken schip veroorzaakt gedeeltelijke schade aan het rif, dat na enige tijd weer kan herstellen. Een overpopulatie van zeesterren zal tot grote sterfte onder het koraal leiden, maar wanneer het voedsel opraakt zal de populatie zeesterren weer afnemen en kan het koraal zich weer herstellen.

Bekijk de afbeelding. Je ziet een model van de toename van het drooggewicht van een mossel.
In het model is het drooggewicht van de mossel aangegeven met een rechthoek. Een rechthoek staat in dit model voor een voorraadgrootheid, een onderdeel waar iets bij komt of af gaat. Een constante, aangegeven met een cirkel op een horizontaal lijntje, is een factor die niet door iets anders in het model wordt beïnvloed. De toename en afname zijn aangegeven met de horizontale instroompijl en uitstroompijl.

Kies het juiste woord.

In dit model hangt de afname van het drooggewicht af van ...

• één factor

• twee factoren

• drie factoren

• vier factoren

Answer explanation

De afname van het drooggewicht hangt in dit model alleen af van het drooggewicht zelf, dus van maar één factor.

In een zoetwaterecosysteem houden de diverse schakels van het voedselweb elkaar in evenwicht. Het water is helder, zodat op de bodem waterplanten kunnen groeien. Deze waterplanten bieden snoeken een schuilplaats. Bovendien zet de snoek zijn eieren af op waterplanten. Er is weinig algengroei in dit water.
Dit ecosysteem kan omslaan naar een ander evenwicht, met veel algen, weinig waterplanten en weinig snoeken.

Door welke oorzaak kan die omslag plaatsvinden?

• door een heel warme zomerdag met veel zonneschijn

• doordat een naastgelegen landbouwbedrijf regelmatig mestwater loost in het gebied

• doordat een speedboot per ongeluk dieselolie lekt in het water

• door een storm die ervoor zorgt dat veel waterplanten ontworteld raken

Answer explanation

Een warme zomerdag, een storm en een kleine vervuiling door een ongeluk zorgen alleen voor tijdelijke veranderingen van voornamelijk een bepaalde populatie, waarna herstel plaatsvindt. Maar door regelmatige lozing van mestwater wordt de basis van de voedselketen veranderd. Algen zijn autotroof en zetten de anorganische stoffen in het mestwater om in organische stoffen. De lozing leidt daardoor tot meer algengroei, wat leidt tot minder licht op de bodem, wat leidt tot minder waterplanten, dus minder schuilplaatsen voor snoeken. Het evenwicht in het ecosysteem kan door de lozing omslaan.