15-17. YÜZYIL FELSEFESİ - 11. SINIFLAR İÇİN

Ortaçağ felsefesinden sonra 17. yüzyıl felsefesi, yeni bir tarih felsefesinin egemen olduğu dönemdir. Bu yeni dönem, dünyaya ve insana yeni bir bakış açısının sonucu ortaya çıkmıştır. 17. yüzyıl felsefesi, insanı eyleminin öznesi kılan, yeni ve seküler bir tarih felsefesi geliştirir. Yaratıcı ve özgür insan, bundan böyle kendi kurduğu ve rolünü oynadığı için de anlamı kendisine kapalı olmayan bir tarihin öznesidir.

Buna göre 17. yüzyıl felsefesi için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

• Felsefenin dünyevi bir nitelik kazandığı

• İnsanın ön plana çıkarıldığı

• Önceki dönem felsefesinden büyük oranda farklılaştığı

• Dünyanın anlaşılmasında mevcut kabullerin korunduğu

• Felsefenin ve tarihin merkezinde insanın olduğu

"12. yüzyılda Afrikalı Konstantin, Tunus’tan getirdiği tıp alanındaki eserleri Salerno’da Latinceye kazandırmıştır. 13. yüzyılda Roma İmparatoru , İslam bilimlerinin tanınması amacıyla Salerno’da çeviriler yaptırdı. Çeviri faaliyeti, Almanya ve Fransa’ya yayılarak 14. yüzyılda bütün Avrupa’yı etkisi altına almıştır. 15. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar astronomi ve matematik bilginlerinin Latinceye çevrilen eserleri ve ele aldıkları problemlere yönelik çözümleri Galilei, Bacon, Da Vinci gibi bilim insanlarının tartışmaları arasına girmiştir. Bu tartışma konuları 15.-17.yüzyılda matematik felsefesi ve doğa metafiziği tartışmalarında yer almıştır. Yunancadan Farsçaya çevrilen eserler, Tebriz ve Trabzon üzerinden Anadolu ile Bizans’a geçmiştir. Bu yollardan sonra çeviri hareketinin İtalya ve Avrupa’ya ulaştığı ve 16-17. yüzyılın sonlarına kadar çevirilerin devam ettiği görülmektedir. Bu sırada elde edilen kitap, buluş, harita ve aletler Avrupalı bilim insanlarının eline ulaştırıldı."

Fuat Sezgin'in "İstanbul Üniversitesi Açılış Konuşmaları" adlı eserinden derlenen bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?

• Çeviriler, 12-17. yüzyılda Batı’yı bilim ve felsefe alanlarında etkilemiştir.

• Çeviriler, tıbbi ve bilimsel tekniklerin aktarımını hızlandırdı.

• Çevirilen eserler, Doğu’dan Anadolu'ya ve Avrupa’ya geçmiştir.

• Çeviriler, Tunus’tan getirilen eserlerin Latinceye çevrilmesiyle başlar.

• Çeviriler, yeni ve özgün çalışmaların yapılmasını zorlaştırmıştır.

15-17. yüzyıl felsefesi MÖ 6-MS 2. yüzyıl felsefesinin yeniden ele alındığı, insanın ön plana çıktığı bir dönemdir. Ortaçağda hâkim olan inanç merkezli düşünme biçimi yerini rasyonel ve bilimsel temellendirmeye bırakmıştır. Modern düşüncenin ilk örnekleri de bu dönemde görülmüştür.

Buna göre aşağıdaki özelliklerden hangisi 15-17. yüzyıl felsefesine ait değildir?

• Hümanizm düşüncesi gelişmiştir.

• Bilimsel çalışmalar hızlanmıştır.

• Antik Yunan ruhunun yeniden canlandığı dönemdir.

• Bilim ve felsefe dini dogmalara dayalıdır.

• İnsan aklı ön plana çıkmıştır.

Felsefe tarihine bakıldığında farklı dönemlerde farklı görüşlerin ortaya çıktığı görülmektedir. Nitekim Skolastik dönem sonunda da düşünceye ait unsurlarda değişiklikler olmuş, Rönesans ile başlayıp 17. yüzyılda pekişen yeni bir düşünce sistemi ortaya çıkmıştır. Modern düşünce denen bu yeni sistem inanç yerine aklı temel almıştır.

Aşağıda yer alan ifadelerden hangisi modern düşüncenin özellikleri arasında yer almaz?

• Teoloji, felsefeye egemendir.

• Doğanın bilgisi aklın yasalarında mevcuttur.

• Toplumsal hayat dünyevidir.

• Birey ön plan çıkmıştır.

• Hukuk, devlete bağlıdır.

15-17. yüzyıl felsefesi döneminde, bilimsel çalışmalar yapan Galileo “Ben Aristoteles gibi taşların niçin düştüğünü değil, nasıl düştüğünü merak ediyorum.” demiştir.

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?

• Bilim var olanların özünü araştırır.

• Felsefe varlığı bir bütün olarak ele alır.

• Felsefe ve bilim varlık kavramını sorgular.

• Bilim ve felsefe varlığı idea olarak düşünmez.

• Felsefeyle bilimin varlığa yaklaşımı aynı değildir.

MÖ 6-MS 2.yüzyıl felsefesi Antik Yunan felsefesinin hâkim düşünceleri üzerine gelişmiştir. 2-15.yüzyıl felsefesi ise birbirinden farklı özellikler taşıyan Hristiyan felsefesi ve İslam felsefesinden oluşan dönemdir. Yine de bu dönem felsefesi Antik Yunan felsefesinden etkiler almıştır. MS 2-15. yüzyıl felsefesinin akıl-inanç üstünlüğü problemi tartışmaları sonraki dönem felsefesinde aklın öne çıkmasıyla devam etmiştir. 15-17.yüzyıl felsefesine bakıldığında Hint, Mısır, Antik Yunan ve İslam eserlerinin Avrupa dillerine çevrilmesi ve coğrafi keşiflerle başlayan süreç; bu dönem felsefesinde coğrafyalar arası kültürel etkileşimi ve aklın ön plana alınmasını sağlamıştır.

Bu parçadan, 15-17. yüzyıl felsefesi ile ilgili aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?

• Bu dönem felsefesi, kendilerine özgü özellikleriyle anılmış ve önceki dönem felsefelerinden bağımsız olarak gelişmiştir.

• Farklı uygarlıkların düşünsel birikimlerinden ve yazılı kaynaklarından faydalanılan bir dönemdir.

• Önceki dönemlerde ortaya çıkan, akıl ve inancın birbirine üstünlüğü tartışması bu dönemde de devam etmiştir.

• Bir önceki dönemin düşünce yapısından ayrımın başladığı ancak etkilerinin tamamen bitmediği bir geçiş dönemidir.

• Önceki yüzyıl felsefelerine katkı sağlayan çeviriler, coğrafi keşifler ve tartışmalar bu dönem felsefesinin konularını etkilemiştir.

Skolastik felsefe ahlak alanında iki öge üzerine vurgu yapmaktadır: emir ahlakı ve değer ahlakı. Buna göre, önemli olan iyiye uygun davranmaktır. Çünkü iyi hem Tanrı’nın buyruğudur hem de Tanrı bizzat tüm iyiliğin kendisidir. Skolastik felsefe, başlangıcında ve gelişiminde inanç ile bilgiyi uzlaştırmaya çalışmış ve bu temelde dinsel dogmalara felsefi bir temel bulmaya ve bunları sistemleştirmeye yönelmiştir.

Bu parçadan aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?

• Akıl bilginin ölçütüdür.

• Dinî belirlenimler akla uygun olmalıdır

• Felsefe, dinî bilgileri temellendirmek için bir araçtır.

• Yaşam dinî doğruların kaynağıdır.

• Felsefe pratik yaşamda sağladığı yarardan dolayı önemlidir.

Modern düşünce Rönesans ile başlayan 17. Yüzyılda pekişen bir düşünce sistemidir. MS 2-15. Yüzyılda Skolastik felsefesinin teoloji egemen yapısı, modern düşünce ile birlikte değişmiş, felsefe aklı ve bilimi temel almaya başlamıştır.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi modern düşüncenin özelliklerinden biridir?

• Doğa, deney ve akıl yoluyla açıklanır.

• Düşünürler, kiliseye bağlıdır.

• Bilgi, din ve vahiy yolu ile edinilir.

• Bireysel konular geri plandadır.

• Bilim, Tanrı’nın yarattıklarını anlamak için önemlidir.

Aşağıdaki ifadelerden hangisi 15-17. yüzyıl felsefesinin Rönesans "yeniden doğuş" olarak adlandırılmasının nedenidir?

• Skolastik felsefenin akıl ve inanç tartışmalarından etkilenmesi

• İnancın bilgiyi tek başına mümkün kıldığı düşüncesinin benimsenmesi

• Antik Yunan felsefesinin ve aklı temele alan yapısının yeniden ele alınması

• Din merkezli düşüncenin egemen olması

• İlk neden ve değişim düşüncesinin merkeze alınması

Skolastik düşünce, insanı Tanrı tarafından kaderi belirlenmiş, eyleminin gerçek sahibi olmayan, ontolojik ve siyasal açılardan itaat eden bir varlık olarak temellendiriyordu. Rönesans yeni bir insan, toplum ve tarih anlayışı getirirken bu anlayışı da değiştirdi. Artık insan, Tanrının mutlak iradesiyle çizdiği bir tarihte yaşamıyordu. Çünkü Aydınlanma, en büyük öznesi kutsal olan bir tarih anlayışının yerine, tarihi inşa ettiği düşünülen bir özne-insan algısı üretti. Burada insan, toplum ve iktidar karşısında etkisiz bir nesne olmaktan çıkarak bunun aksine onlara karşı bireyselliğini koruyabilecek bir biçimde belirginleşti.

Parçaya göre Skolastik düşünce ile Rönesans düşüncesi arasındaki temel fark aşağıdaki hangi iki kavram arasındaki ilişki ile ilgilidir?

• Tarih ve bilim

• İnsan ve Tanrı

• Toplum ve birey

• İktidar ve insan

• Doğa ve bilim