Dongeng 2

Jenis-jenis dongéng téh saeutik aya 5 rupa diantarana waé:

Dongeng Sasatoan (Fabel), Dongeng Sasakala (Legenda), Dongeng Sage (Babad), Dongeng Kahirupan jelema biasa, Dongeng para nabi jeung wali.

Carita atawa dongeng anu ngandung unsur sajarah lokal disebutna......

• Mitos

• Legenda

• Sasakala

• Babad

• Parabél

Dongéng mangrupa salah sahiji golongan carita dina wangun prosa (lancaran). Nilik wandana jeung eusina dongéng téh kaasup rékaan baheula. Ilaharna dongéng téh pikeun barudak.  Patempatan anu jadi latarna mindeng tétéla gambaran kaayan baheula, tokoh-tokohna henteu manusa wungkul, tapi ogé sasatoan, buta, atawa mahluk séjénna  Corak rékaan heubeul anu mindeng ngolah siloka atawa alegori pikeun mungkus téma/jejer.

ieu di handap anu ngawengku struktur carita babad anu mernah nya eta...

• tema, judul, palaku, latar, galur, puseur sawangan, jeung hikmah carita

• tema jeung fakta carita (palaku, latar, galur)

• tema, palaku, latar, galur, amanat jeung gaya basa

• tema, judul, palaku, latar, galur, amanat jeung hikmah carita

• tema, fakta carita (palaku, latar, galur), jeung sarana sastra (puseur sawangan, gaya basa)

'Dongéng nyaéta carita anu teu asup akal jeung teu kajadian, biasana osok nyaritakeun kajadian-kajadian jaman baheula. Numutkeun kamus dongéng téh babad meunang ngaréka, babad karangan anu henteu kajadian saenyana anu mohal jadina. Budi Rahayu Tamsah nétélakeun yén dongéng mangrupa carita rékaan anu méré kesan pamohalan tur ukuranana parondok. Dongéng mimiti gelar dina wangun lisan, sumebar ti hiji jalma ka jalma liana, tur teu kapanggih saha nu ngarangna. Lantaran sumebar dina wangun lisan, téks dongéng babari robah atawa leungit Robahna téks téh alatan aya anu dihaja jeung teu di haja.

Ieu di handap anu henteu kaasup kana carita babad, nya eta...

• Babad Cikundul

• Babad Sumedang

• Babad Galuh

• Babad Priangan

• Babad Cijulang

Prabu Siliwangi Di Jawa Kulon, Sri Baduga ieu leuwih dipikawanoh kalayan ngaran Prabu Siliwangi. Ngaran Siliwangi geus kacatet dina Kropak 630 minangka lakon pantun. Naskah éta ditulis taun1518 sabot Sri Baduga masih hirup. Lakon Prabu Siliwangi dina sagala rupa vérsina nu intina carita inohong ieu jadi raja di Pakuan. Kajadian éta ti sagi sajarah hartosna waktu Sri Baduga miboga kakawasaan anu sarua badagna jeung Wastu Kancana (akina) landian Prabu Seungit (nurutkeun tetempoan para pujangga Sunda).Dongéng Pamuk nyaéta dongéng anu nyaritakeun kagagahan atawa kasaktén hiji jalma tur bisa aya patalina jeung tokoh atawa kajadian sajarah. Conto carita pamuk di wewengkon Sunda bisa ditingali dina carita ''Prabu Siliwangi'', Prabu Siliwangi nyaéta tokoh anu kaitung sakral di daérah Jawa Barat. Sakumaha nu dipikawanoh, Prabu Siliwangi téh nyaéta hiji raja nu pernah maréntah wewengkon Pasundan

Tokoh Siliwangi dina sajarah Sunda kaasup tokoh anu ngadegkeun...

• a. Karajaan Sunda

• b. Karajaan Galuh

• c. Karajaan Kawali

• d. Karajaan Pajajaran

• e. Karajaan Salakanagara

Minangka wangun carita, dina babad teh bakal kapanggih ayana galur carita. Ieu di handap anu henteu kaasup kana wanda galur carita, nyaéta...

• galur merele, galur bobok tengah, galur mundur

• galur bobok tengah, galur ngacak, galur pandeuri

• galur ngacak, galur, merele, galur mundur

• galur maju, galur pandeuri, galur tengah

• galur maju, galur ngacak, galur pandeuri

Dongéng Pamuk nyaéta dongéng anu nyaritakeun kagagahan atawa kasaktén hiji jalma tur bisa aya patalina jeung tokoh atawa kajadian sajarah. Conto carita pamuk di wewengkon Sunda bisa ditingali dina carita ''Prabu Siliwangi'', Prabu Siliwangi nyaéta tokoh anu kaitung sakral di daérah Jawa Barat. Sakumaha nu dipikawanoh, Prabu Siliwangi téh nyaéta hiji raja nu pernah maréntah wewengkon Pasundan. Contona Weasan Aki Sayang Hawu.

Carita babad teh biasana ditulis dina wangun......

• a. Guguritan

• Sisindiran

• Wawacan

• Carpon

• Sajak

JÉNGKOL

       Jaman baheula aya hiji nini-nini ngaranna Ambu Uti. Éta Ambu Uti ditinggalkeun maot ku salakina. Hiji mangsa Ambu Uti kadatangan hiji lalaki, anu maksudna rék mileuleuheungkeun ka Ambu Uti. Gancangna carita pruk baé Ambu Uti téh kawin jeung éta lalaki. Sanggeus lila Ambu Uti rumah tangga, teuing ku naon sababna salaki Ambu Uti téh ujug-ujug ngéwaeun ka Ambu Uti. Malah dina hiji mangsa mah teu pupuguh der maséaan Ambu Uti nu tanpa dosa téa, tepi ka pipisahanana. Malah salakina téh nepi ka téga ngucapkeun cadu sagala lamun daék deui ka Ambu Uti.

       Nya ti harita Ambu Uti téh teu boga panyalindungan, anak teu boga, kitu deui baraya teu boga, tungtungna Ambu Uti téh brek baé gering ripuh pisan, malah tepi ka maotna.

       Sanggeus mangtaun-taun Ambu Uti teu aya dikieuna, dina kuburan Ambu Uti aya hiji tangkal anu jadi, anu lila ti lila mah éta tangkal téh beuki gedé malah tepi ka buahan pisan. Ari buahna éstuning matak pikabitaeun anu ningal. Rék teu pikabitaeun kumaha atuh, da salian ti handap téh buahna paranjang jaba baradag.

       Duka naon sababna, dina hiji mangsa ujug-ujug jorojoy baé urut salaki Ambu Uti téh hayangeun ngalongok kuburan Ambu Uti, dina pikiranana itung-itung bari nyekar.

       Barang datang kana kuburan Ambu Uti, kacida bengongna ningal tangkal anu jadi di kuburan téh. Keur mah tangkalna mani ngarampidak, turug-turug buahna matak pikabitaeun, tuluy baé manéhna ngaléngkah rék ngala éta buah. Tapi anéh sakitu buah rantuy jeung harandap téh dadak sakala bet jadi teu katepi, lantaran ngadadak tangkal téh ngaluhuran, mani jéngké-jéngké manéhna téh balas ku hayang nepi kana éta buah, tapi buahna kalah morongkol. Nya ti harita pisan ku manéhna éta buah téh dingaranan JÉNGKOL, da bongan cenah sukuna mani jéngké-jéngké ari buahna kalah morongkol.

Ditilik tina wangunna, dongéng di luhur téh kaasup dongéng ….

• fabel

• parabel

• Sasakala

• Sage

• Mite

JÉNGKOL

       Jaman baheula aya hiji nini-nini ngaranna Ambu Uti. Éta Ambu Uti ditinggalkeun maot ku salakina. Hiji mangsa Ambu Uti kadatangan hiji lalaki, anu maksudna rék mileuleuheungkeun ka Ambu Uti. Gancangna carita pruk baé Ambu Uti téh kawin jeung éta lalaki. Sanggeus lila Ambu Uti rumah tangga, teuing ku naon sababna salaki Ambu Uti téh ujug-ujug ngéwaeun ka Ambu Uti. Malah dina hiji mangsa mah teu pupuguh der maséaan Ambu Uti nu tanpa dosa téa, tepi ka pipisahanana. Malah salakina téh nepi ka téga ngucapkeun cadu sagala lamun daék deui ka Ambu Uti.

       Nya ti harita Ambu Uti téh teu boga panyalindungan, anak teu boga, kitu deui baraya teu boga, tungtungna Ambu Uti téh brek baé gering ripuh pisan, malah tepi ka maotna.

       Sanggeus mangtaun-taun Ambu Uti teu aya dikieuna, dina kuburan Ambu Uti aya hiji tangkal anu jadi, anu lila ti lila mah éta tangkal téh beuki gedé malah tepi ka buahan pisan. Ari buahna éstuning matak pikabitaeun anu ningal. Rék teu pikabitaeun kumaha atuh, da salian ti handap téh buahna paranjang jaba baradag.

       Duka naon sababna, dina hiji mangsa ujug-ujug jorojoy baé urut salaki Ambu Uti téh hayangeun ngalongok kuburan Ambu Uti, dina pikiranana itung-itung bari nyekar.

       Barang datang kana kuburan Ambu Uti, kacida bengongna ningal tangkal anu jadi di kuburan téh. Keur mah tangkalna mani ngarampidak, turug-turug buahna matak pikabitaeun, tuluy baé manéhna ngaléngkah rék ngala éta buah. Tapi anéh sakitu buah rantuy jeung harandap téh dadak sakala bet jadi teu katepi, lantaran ngadadak tangkal téh ngaluhuran, mani jéngké-jéngké manéhna téh balas ku hayang nepi kana éta buah, tapi buahna kalah morongkol. Nya ti harita pisan ku manéhna éta buah téh dingaranan JÉNGKOL, da bongan cenah sukuna mani jéngké-jéngké ari buahna kalah morongkol.

Nu jadi marga lantaran atawa sabab Ambu Uti tilar dunya, nyaéta ….

•          diserahkeun ku salakina

• teu boga panyalindungan

• teu boga anak jeung baraya

• gering ripuh

• dipaséaan ku salakina

JÉNGKOL

     Jaman baheula aya hiji nini-nini ngaranna Ambu Uti. Éta Ambu Uti ditinggalkeun maot ku salakina. Hiji mangsa Ambu Uti kadatangan hiji lalaki, anu maksudna rék mileuleuheungkeun ka Ambu Uti. Gancangna carita pruk baé Ambu Uti téh kawin jeung éta lalaki. Sanggeus lila Ambu Uti rumah tangga, teuing ku naon sababna salaki Ambu Uti téh ujug-ujug ngéwaeun ka Ambu Uti. Malah dina hiji mangsa mah teu pupuguh der maséaan Ambu Uti nu tanpa dosa téa, tepi ka pipisahanana. Malah salakina téh nepi ka téga ngucapkeun cadu sagala lamun daék deui ka Ambu Uti.

     Nya ti harita Ambu Uti téh teu boga panyalindungan, anak teu boga, kitu deui baraya teu boga, tungtungna Ambu Uti téh brek baé gering ripuh pisan, malah tepi ka maotna.

     Sanggeus mangtaun-taun Ambu Uti teu aya dikieuna, dina kuburan Ambu Uti aya hiji tangkal anu jadi, anu lila ti lila mah éta tangkal téh beuki gedé malah tepi ka buahan pisan. Ari buahna éstuning matak pikabitaeun anu ningal. Rék teu pikabitaeun kumaha atuh, da salian ti handap téh buahna paranjang jaba baradag.

     Duka naon sababna, dina hiji mangsa ujug-ujug jorojoy baé urut salaki Ambu Uti téh hayangeun ngalongok kuburan Ambu Uti, dina pikiranana itung-itung bari nyekar.

     Barang datang kana kuburan Ambu Uti, kacida bengongna ningal tangkal anu jadi di kuburan téh. Keur mah tangkalna mani ngarampidak, turug-turug buahna matak pikabitaeun, tuluy baé manéhna ngaléngkah rék ngala éta buah. Tapi anéh sakitu buah rantuy jeung harandap téh dadak sakala bet jadi teu katepi, lantaran ngadadak tangkal téh ngaluhuran, mani jéngké-jéngké manéhna téh balas ku hayang nepi kana éta buah, tapi buahna kalah morongkol. Nya ti harita pisan ku manéhna éta buah téh dingaranan JÉNGKOL, da bongan cenah sukuna mani jéngké-jéngké ari buahna kalah morongkol.

Galur anu ngawangun carita dongéng di luhur téh nya éta ….

• galur maju/marélé

• galur mobok tengah

• galur mundur/tiheula pandeuri

• galur wangun bébas

• galur wangun ka uger

JÉNGKOL

     Jaman baheula aya hiji nini-nini ngaranna Ambu Uti. Éta Ambu Uti ditinggalkeun maot ku salakina. Hiji mangsa Ambu Uti kadatangan hiji lalaki, anu maksudna rék mileuleuheungkeun ka Ambu Uti. Gancangna carita pruk baé Ambu Uti téh kawin jeung éta lalaki. Sanggeus lila Ambu Uti rumah tangga, teuing ku naon sababna salaki Ambu Uti téh ujug-ujug ngéwaeun ka Ambu Uti. Malah dina hiji mangsa mah teu pupuguh der maséaan Ambu Uti nu tanpa dosa téa, tepi ka pipisahanana. Malah salakina téh nepi ka téga ngucapkeun cadu sagala lamun daék deui ka Ambu Uti.

     Nya ti harita Ambu Uti téh teu boga panyalindungan, anak teu boga, kitu deui baraya teu boga, tungtungna Ambu Uti téh brek baé gering ripuh pisan, malah tepi ka maotna.

     Sanggeus mangtaun-taun Ambu Uti teu aya dikieuna, dina kuburan Ambu Uti aya hiji tangkal anu jadi, anu lila ti lila mah éta tangkal téh beuki gedé malah tepi ka buahan pisan. Ari buahna éstuning matak pikabitaeun anu ningal. Rék teu pikabitaeun kumaha atuh, da salian ti handap téh buahna paranjang jaba baradag.

     Duka naon sababna, dina hiji mangsa ujug-ujug jorojoy baé urut salaki Ambu Uti téh hayangeun ngalongok kuburan Ambu Uti, dina pikiranana itung-itung bari nyekar.

     Barang datang kana kuburan Ambu Uti, kacida bengongna ningal tangkal anu jadi di kuburan téh. Keur mah tangkalna mani ngarampidak, turug-turug buahna matak pikabitaeun, tuluy baé manéhna ngaléngkah rék ngala éta buah. Tapi anéh sakitu buah rantuy jeung harandap téh dadak sakala bet jadi teu katepi, lantaran ngadadak tangkal téh ngaluhuran, mani jéngké-jéngké manéhna téh balas ku hayang nepi kana éta buah, tapi buahna kalah morongkol. Nya ti harita pisan ku manéhna éta buah téh dingaranan JÉNGKOL, da bongan cenah sukuna mani jéngké-jéngké ari buahna kalah morongkol.

Unsur pamohalan dina sempalan dongéng di luhur nyaéta …

• Ambu Uti ditinggalkeun maot ku salakina

• Ambu Uti kadatangan hiji lalaki

• Buah nu sakitu rantuy jeung harandap téh ngadadak ngaluhuran jadi teu bisa katepi

• éta buah téh dingaranan Jéngkol

• urut salaki Ambu Uti ngalongok ka kuburan