ОҚУ САУАТТЫЛЫҒЫ

Ала жіптей шұбалған жолмен қорапты машина келеді. Өршеленіп өрге ұмтылады. Белестен соң белес артта қалып жатыр. Жатаған өңес, жасыл бел қалды. Көбігін көкке шашқан асау өзен қалды.

Қабинада екеу еді. Ересегі қаршығадай құнтиған қағилез адам – Бөрібай. Қасындағысы – оның кенже ұлы Бөкен, құлағы қалқиған, құлақ бас, сары бала. Бұл төртінші сыныпты бітіріп, жайлаудағы нағашысына келе жатқан беті. Аузы аңқиып, еміне түсіп, жол қызығына баққанына екі сағаттан асқан. Әлі жалығар емес, бәрі таңсық. Ол андағайлап келіп тұра қалғандай болатынға тастардан да, қалың ну, қау жыныстың мүлгіген тыныштығынан да, бұтадан бұтаға, әудем жерге дейін шығып салатын сары шымшықтың ықыласынан да əлдебір сыр түйіп, ой ойлайтындай.

• Жазғытұры

• Қыс

• Көктем

• Жаз

Ала жіптей шұбалған жолмен қорапты машина келеді. Өршеленіп өрге ұмтылады. Белестен соң белес артта қалып жатыр. Жатаған өңес, жасыл бел қалды. Көбігін көкке шашқан асау өзен қалды.

Қабинада екеу еді. Ересегі қаршығадай құнтиған қағилез адам – Бөрібай. Қасындағысы – оның кенже ұлы Бөкен, құлағы қалқиған, құлақ бас, сары бала. Бұл төртінші сыныпты бітіріп, жайлаудағы нағашысына келе жатқан беті. Аузы аңқиып, еміне түсіп, жол қызығына баққанына екі сағаттан асқан. Әлі жалығар емес, бәрі таңсық. Ол андағайлап келіп тұра қалғандай болатынға тастардан да, қалың ну, қау жыныстың мүлгіген тыныштығынан да, бұтадан бұтаға, әудем жерге дейін шығып салатын сары шымшықтың ықыласынан да əлдебір сыр түйіп, ой ойлайтындай.

Ала жіптей шұбалған жолмен қорапты машина келеді. Өршеленіп өрге ұмтылады. Белестен соң белес артта қалып жатыр. Жатаған өңес, жасыл бел қалды. Көбігін көкке шашқан асау өзен қалды.

Қабинада екеу еді. Ересегі қаршығадай құнтиған қағилез адам – Бөрібай. Қасындағысы – оның кенже ұлы Бөкен, құлағы қалқиған, құлақ бас, сары бала. Бұл төртінші сыныпты бітіріп, жайлаудағы нағашысына келе жатқан беті. Аузы аңқиып, еміне түсіп, жол қызығына баққанына екі сағаттан асқан. Әлі жалығар емес, бәрі таңсық. Ол андағайлап келіп тұра қалғандай болатынға тастардан да, қалың ну, қау жыныстың мүлгіген тыныштығынан да, бұтадан бұтаға, әудем жерге дейін шығып салатын сары шымшықтың ықыласынан да əлдебір сыр түйіп, ой ойлайтындай.

Ала жіптей шұбалған жолмен қорапты машина келеді. Өршеленіп өрге ұмтылады. Белестен соң белес артта қалып жатыр. Жатаған өңес, жасыл бел қалды. Көбігін көкке шашқан асау өзен қалды.

Қабинада екеу еді. Ересегі қаршығадай құнтиған қағилез адам – Бөрібай. Қасындағысы – оның кенже ұлы Бөкен, құлағы қалқиған, құлақ бас, сары бала. Бұл төртінші сыныпты бітіріп, жайлаудағы нағашысына келе жатқан беті. Аузы аңқиып, еміне түсіп, жол қызығына баққанына екі сағаттан асқан. Әлі жалығар емес, бәрі таңсық. Ол андағайлап келіп тұра қалғандай болатынға тастардан да, қалың ну, қау жыныстың мүлгіген тыныштығынан да, бұтадан бұтаға, әудем жерге дейін шығып салатын сары шымшықтың ықыласынан да əлдебір сыр түйіп, ой ойлайтындай. Ала жіптей шұбалған жолмен қорапты машина келеді. Өршеленіп өрге ұмтылады. Белестен соң белес артта қалып жатыр. Жатаған өңес, жасыл бел қалды. Көбігін көкке шашқан асау өзен қалды.

Қабинада екеу еді. Ересегі қаршығадай құнтиған қағилез адам – Бөрібай. Қасындағысы – оның кенже ұлы Бөкен, құлағы қалқиған, құлақ бас, сары бала. Бұл төртінші сыныпты бітіріп, жайлаудағы нағашысына келе жатқан беті. Аузы аңқиып, еміне түсіп, жол қызығына баққанына екі сағаттан асқан. Әлі жалығар емес, бәрі таңсық. Ол андағайлап келіп тұра қалғандай болатынға тастардан да, қалың ну, қау жыныстың мүлгіген тыныштығынан да, бұтадан бұтаға, әудем жерге дейін шығып салатын сары шымшықтың ықыласынан да əлдебір сыр түйіп, ой ойлайтындай. Бекен қайда келе жатыр?

• Демалысқа, өз үйіне

• Жайлаудағы нағашысына

• Ауылға, ата-әжесіне

• Жайлаудағы жиендеріне

Осы күнгі құстардың ең ірісі және ең жүйрігі – түйеқұс. Оның екі жарты метр, жылдам отыз алты килограммға дейін жетеді. Мойны мен басы мамықсыз болады. Аяғы екі саусақты, қанаты нашар жетілген. Қоразының түсі қара, оны қанат, құйрық қауырсындары ақшыл. Мекиеннің түсі қоңыр болып келеді.

Түйеқұстар топтанып жүреді, олар құмды даланы мекендейді. Түйеқұстар өсімдіктің ұрығын, жемісін, ұсақ жәндіктерді жейді.

Түйеқұстың жүйріктігі сонша – ол ит, түлкі, қояндарды озып кетеді. оның бір айлық балапанының өзі сағатына елу километр жылдамдықпен жүгіреді.

Түйеқұстың етін жейді. Ал қанат, қауырсындары әсемдікке.

Түйеқұстың басқа құстардан ерекшелігі

• Қауырсындары ақшыл

• Мамыға пайдалы

• Еті пайдалы

• Ең жүйрігі

Осы күнгі құстардың ең ірісі және ең жүйрігі – түйеқұс. Оның екі жарты метр, жылдам отыз алты килограммға дейін жетеді. Мойны мен басы мамықсыз болады. Аяғы екі саусақты, қанаты нашар жетілген. Қоразының түсі қара, оны қанат, құйрық қауырсындары ақшыл. Мекиеннің түсі қоңыр болып келеді.

Түйеқұстар топтанып жүреді, олар құмды даланы мекендейді. Түйеқұстар өсімдіктің ұрығын, жемісін, ұсақ жәндіктерді жейді.

Түйеқұстың жүйріктігі сонша – ол ит, түлкі, қояндарды озып кетеді. оның бір айлық балапанының өзі сағатына елу километр жылдамдықпен жүгіреді.

Түйеқұстың етін жейді. Ал қанат, қауырсындары әсемдікке.

Түйеқұс қандай жерді мекендейді?

• Құмды даланы

• Егінді даланы

• Өзен жағасын

• Тоғай ішін

Нан тарихының тамыры ежелгі заманға кетіп жатыр. Ғалымдардың пікіріне, ол он бес мың жылды ресурстар екен. Алғашқы нанның өсімдігі бидай да, сөлі да, арпа да емес, кәдімгі емен екен.

Ежелгі адамдар емен жаңғағын үгіп, одан ұн жасаған. зерттеулердің қазба жұмыстары дәлел. Дәнді дақылдарды қолдан егуді, оның дәнінен ұн жасауды адамдар бірте-бірте жасаған. Сұйық ботқа –қазіргі нанның бастапқы түрі болған. Ал Африка мен Азияның кейбір елдерінде осындай быламықтарды нан ертінде әлі де көмектеседі.

алғашқы нан неден жасалған?

• A) Арпа-бидайдан

• A) Шырша жаңғағынан

• A) Ұннан

• A) Емен жаңғағынан

Нан тарихының тамыры ежелгі заманға кетіп жатыр. Ғалымдардың пікіріне, ол он бес мың жылды ресурстар екен. Алғашқы нанның өсімдігі бидай да, сөлі да, арпа да емес, кәдімгі емен екен.

Ежелгі адамдар емен жаңғағын үгіп, одан ұн жасаған. зерттеулердің қазба жұмыстары дәлел. Дәнді дақылдарды қолдан егуді, оның дәнінен ұн жасауды адамдар бірте-бірте жасаған. Сұйық ботқа –қазіргі нанның бастапқы түрі болған. Ал Африка мен Азияның кейбір елдерінде осындай быламықтарды нан ертінде әлі де көмектеседі.

Мәтін мазмұнына қай мақал сәйкес келеді?

• Ас – елдің құты

• Ас иесімен тәтті

• Ас атасы – нан

• Кәсіп, кәсіп түбі – нәсіп

Қауын – ыстыққа төзімді, жарықсүйгіш, шөлге шыдамды, біржылдық өсімдік. Қауын 25 – 30 ⁰ С температурада жақсы өседі. Қауынның құрамындағы минерал: қант, А, Р, С дәрумендері, аскорбин қышқылдары, темірдің қышқылдары, калий, натрий және фруктоза, сахароза, көміртектектері бар. Дәрумендер мен қант құрамы бойынша қауын тіпті қарбыздан да асып кетеді. Жаздың ыстық күндері жақсы басады.

Қазақстанда қауынның 22 аудандастырылған сорттары егіледі. Жемістері қайта өңделген күйде пайдаланылады. Қауыннан бал, цукаттар, тосап, мармелад дайындайды. кепілдік кептіреді және қақтайды. Қақталған қауындарды «қауынқақ» деп атайды, олар ұзақ уақыт бойы сақталады. Дәндерінен жоғары сапалы тағамдық май өндіріледі.

Бірінші азатжолда не туралы айтылған?

• Қауынның түрлері туралы

• Қауынның адам денсаулығына зияны туралы

• Қауыннан жасалатын тағамдар туралы

• Қауынның адам денсаулығына пайдасы туралы

Қауын – ыстыққа төзімді, жарықсүйгіш, шөлге шыдамды, біржылдық өсімдік. Қауын 25 – 30 ⁰ С температурада жақсы өседі. Қауынның құрамындағы минерал: қант, А, Р, С дәрумендері, аскорбин қышқылдары, темірдің қышқылдары, калий, натрий және фруктоза, сахароза, көміртектектері бар. Дәрумендер мен қант құрамы бойынша қауын тіпті қарбыздан да асып кетеді. Жаздың ыстық күндері жақсы басады.

Қазақстанда қауынның 22 аудандастырылған сорттары егіледі. Жемістері қайта өңделген күйде пайдаланылады. Қауыннан бал, цукаттар, тосап, мармелад дайындайды. кепілдік кептіреді және қақтайды. Қақталған қауындарды «қауынқақ» деп атайды, олар ұзақ уақыт бойы сақталады. Дәндерінен жоғары сапалы тағамдық май өндіріледі.

Қауынның дəнінен не дайындалады?

• Түрлі дәрумендер

• Май өнімдері

• Тәтті өнімдер

• Қант түрлері

Әйгілі жазушы Г.Бельгер: «Неміс тілі, қазақ тілі, орыс тілі – шабытымның үш қайнар бұлағы», – деген екен. Бүгінгі күні бірнеше тілді қатар игерген адамдар саны санап артуда деп әбден айтуға болады. Ондаған тілдерді қатар үйренуге қабілетті адамдарды «Полиглот» деп атайды.

Орыс жазушысы А.П.Чеховтың «Бірер тіл білмеген адам өзін құжатсыз жандай сезінеді» деген қанатты сөзі бар. Көп тіл игергісі келетіндерге бірнеше кеңес:

1) Үзбей жаттығу. Атақты Шли неміс археологы Генрихман үнемі жаттығуларының арқасында күніне прозалық мәтіннің бетін жаттап алуға қолы жеткен. Ол орыс тілі 6 апта ішінде үйренген.

2) негізгі тілдерді, ал одан кейін сол тілдерге жақын тілдерді үйрену қажет екен. дұрыс, адам пайдаланып тіл білсе, жаңа тілді меңгеру оңай болады.

3) Ең бастысы – қорықпау керек. Тіл үйрене жүріп, өз ойыңды сол тілде түсіндіруге тырысу керек. Үйреніп жүрген тілде сұрақ қоя отырып, тіл көзіңізге көмек көрсететін адаммен сөйлесіңіз.

4) Музыканы тыңдап, есту қабілетін дамыта беріңіз. ол – шетел тілін үйренуде жақсы көмекші.

Олай болса, достар, полиглот болғыларың келсе, тек алға ұмтылыңдар! Антик философтарының «тілді бесіктегі деміңнен соңғы деміңе дейін үйренсең де аз» дегенін ұмытпайық!

Қандай мақал-мәтел берілген мәтіннің мазмұнын ашып тұр?

• Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл

• Тіл тас жарады, тас жармаса, бас жарады.

• Тіл қаруы – сөз, сөз қаруы – ой.

• Басқа пәле – тілден.

Әйгілі жазушы Г.Бельгер: «Неміс тілі, қазақ тілі, орыс тілі – шабытымның үш қайнар бұлағы», – деген екен. Бүгінгі күні бірнеше тілді қатар игерген адамдар саны санап артуда деп әбден айтуға болады. Ондаған тілдерді қатар үйренуге қабілетті адамдарды «Полиглот» деп атайды.

Орыс жазушысы А.П.Чеховтың «Бірер тіл білмеген адам өзін құжатсыз жандай сезінеді» деген қанатты сөзі бар. Көп тіл игергісі келетіндерге бірнеше кеңес:

1) Үзбей жаттығу. Атақты Шли неміс археологы Генрихман үнемі жаттығуларының арқасында күніне прозалық мәтіннің бетін жаттап алуға қолы жеткен. Ол орыс тілі 6 апта ішінде үйренген.

2) негізгі тілдерді, ал одан кейін сол тілдерге жақын тілдерді үйрену қажет екен. дұрыс, адам пайдаланып тіл білсе, жаңа тілді меңгеру оңай болады.

3) Ең бастысы – қорықпау керек. Тіл үйрене жүріп, өз ойыңды сол тілде түсіндіруге тырысу керек. Үйреніп жүрген тілде сұрақ қоя отырып, тіл көзіңізге көмек көрсететін адаммен сөйлесіңіз.

4) Музыканы тыңдап, есту қабілетін дамыта беріңіз. ол – шетел тілін үйренуде жақсы көмекші.

Олай болса, достар, полиглот болғыларың келсе, тек алға ұмтылыңдар! Антик философтарының «тілді бесіктегі деміңнен соңғы деміңе дейін үйренсең де аз» дегенін ұмытпайық!

Бірінші кеңеске сәйкес тіл үйренуге негіз болатын басты әрекет

• Күн сайынғы жаттығу

• Музыка тыңдау

• Тілдердің ұқсастығы

• Адамның жеке қабілеті