Когнитивтік лингвистика

«Когниция» -

• бұл адамды қоршаған шынайы болмыс туралы жан-жақты мәлімет беретін, сезім, эмоция, жады, қиял, қабылдау, ақыл-парасат сияқты әрекеттермен бірлікте дамитын құбылыс

• белгілі бір өлшемдермен немесе параметрлермен тығыз байланысты анықталатын танымдық көрсеткіш

• белгілі бір тілдік бірліктің мағыналық, мазмұндық өрісін қамтитын сала

• ұжымдық санадағы менталды бейненің дара белгісі

• ақиқат дүние туралы психикалық қабілеттер жиынтығы

«Антропоцентризм» -

• бірден бірге басқыштап дамыған жоғарғы және төменгі тіл деңгейлерінің жиынтығы

• адам феноменін ғаламның басқа да феномендеріне қарсы қоя отырып, адамды ғаламның орталығы ретінде танытатын, дүниедегі болып жатқан үдерістердің мақсатын адам факторымен байланыстыратын ғылыми бағыт

• парадигматикалық қатынастарды, олардың топтастырылуын, қолданылатын салаларын қарастыратын тіл білімінің саласы

• адамның ақпаратты пайдалану, жинақтау, игеру үрдісін, сондай-ақ білімді концептуальды ұйымдастыру жолдары мен білімді көрсету құрылымын зерттейтін ғылым

• тіл жүйесін зерттеудегі екі аспектінің бірі

«Морфология, синтаксис», «Қазақтың әдеби тілі», «Қазақ әдеби синтаксисі», «Қазақ әдеби курсы», «Вопросы диалектологии и истории казахского языка» т.б. еңбектерінің авторы

• Мағжан Жұмабаев

• А.Әмірбекова

• С.Аманжолов

• М.Т.Күштаева

• Ә.Қайдар

«Этнолингвистика» -

• тіл мен мәдениеттің өзара байланысын зерттейтін тіл білімінің саласы

• тіл мен сананың байланысын зерттейтін тіл білімінің саласы

• халық мәдениетінің көріністерін зерттейтін тіл білімінің бір саласы

• "адам - тіл" қатынастарын зерттейтін тіл білімінің саласы

• этнос болмысын оның тілі арқылы танып-білу мақсатынан туындаған тіл білімінің жаңа да дербес саласы

Терминнің анықтамасы:

• адам санасындағы білім арқылы көрініс табатын ақпараттар жүйесі

• белгілі бір объект туралы мағлұматтар жиынтығы

• өзіндік құрлымдық, семантикалық, деривациялық, функционалдық ерекшеліктері бар тілдің өзгеше категориясы.

• акустикалық таңбалар жүйесі

• әр тектес түлғалардан түратын тілдік жүйе

Когнитив ғылымының басты, негізгі ұғымы -

• таным-Ойлау-Түйсік

• сана мен тіл

• концепт

• «Ғаламның тілдік бейнесі термині»

• қабылдау, есте сақтау

«Когнитология» -

• адамның ақпаратты пайдалану, жинақтау, игеру үрдісін, сондай-ақ білімді концептуальды ұйымдастыру жолдары мен білімді көрсету құрылымын зерттейтін ғылым

• ақиқат дүниенің санадағы ұлтттық мәдени, рухани, этикалық, әлеуметтік танымын айқындайтын ғылым саласы

• парадигматикалық қатынастарды, олардың топтастырылуын, қолданылатын салаларын қарастыратын тіл білімінің саласы

• тіл жүйесін зерттеудегі екі аспектінің бірі

• ғылымының құрамына енетін когнитивтік лингвистика адамның дүниетанымы туралы ғылым

Концепт ұғымы лингвистикада «адамның әлем туралы жинақталған мәдени түсініктері» пікірінің авторы

• В.Н.Телия

• Д.С.Лихачев

• А.Вежбицкая

• З.Д.Попова

• С.Аманжолов

Семиотика:

• сигналдық таңбалар жүйесі

• акустикалық таңбалар жүйесі

• тілдік таңбалар жүйесі

• ымдау, нұсқау таңбалары

• жалпы таңбалар жүйесі туралы ғылым

Қазақ тіл білімінде алғаш рет «этностық таным» мәселесін көтерген ғалым

• С.Аманжолов

• Ә.Қайдар

• М.Т.Күштаева

• Ж. Манкеева

• А. Байтұрсынов