Câu hỏi về Tư duy Hệ thống

Hiện tượng 'Bi kịch của mảnh đất công' (Tragedy of the Commons), nơi mỗi cá nhân khai thác tài nguyên chung quá mức vì lợi ích riêng, dẫn đến cạn kiệt tài nguyên, minh họa cho điều gì trong tư duy hệ thống?

• Tính hiệu quả của việc tối ưu hóa lợi ích cá nhân trong hệ thống.

• Hậu quả của việc thiếu tư duy tổng thể và không nhận diện được các mối quan hệ tương tác giữa các phần tử trong hệ thống.

• Lợi ích của việc không có quy tắc quản lý.

• Tính ổn định tự nhiên của các hệ thống tài nguyên khi không có sự can thiệp.

Archetype (mẫu hình hệ thống) "Shifting the Burden" (Chuyển gánh nặng) mô tả tình huống nào?

• Giải quyết tận gốc vấn đề bằng giải pháp dài hạn.

• Vấn đề tự biến mất theo thời gian.

• Sử dụng giải pháp triệu chứng ngắn hạn, làm giảm áp lực tìm giải pháp gốc rễ, dẫn đến sự phụ thuộc vào giải pháp triệu chứng.

• Hai bên cùng cạnh tranh và làm cạn kiệt nguồn lực chung

Hiện tượng "leo thang" (Escalation archetype), ví dụ như cuộc chạy đua vũ trang giữa hai quốc gia, xảy ra khi nào?

• Cả hai bên cùng hợp tác để đạt mục tiêu chung.

• Một bên hành động, bên kia coi đó là mối đe dọa và phản ứng lại, hành động phản ứng đó lại bị bên đầu tiên coi là mối đe dọa, tạo ra vòng xoáy tăng cường.

• Một bên tự nguyện giảm hành động của mình.

• Hệ thống đạt đến trạng thái cân bằng ổn định.

Tại sao việc chỉ tập trung vào tối ưu hóa từng bộ phận riêng lẻ (ví dụ: phòng marketing cố gắng tăng quảng cáo, phòng sản xuất cố gắng giảm chi phí tối đa) có thể không dẫn đến kết quả tốt nhất cho toàn bộ công ty?

• Vì các bộ phận không đủ năng lực chuyên môn.

• Vì thiếu sự phối hợp và có thể gây mâu thuẫn mục tiêu giữa các bộ phận (Tối ưu cục bộ không dẫn đến tối ưu toàn cục).

• Vì công ty thiếu nguồn lực tài chính.

• Vì thị trường cạnh tranh quá khốc liệt.

Tại sao việc xác định đúng "đòn bẩy" (leverage point) trong một hệ thống lại quan trọng?

• Vì đó là điểm yếu nhất của hệ thống.

• Vì đó là nơi có thể tạo ra thay đổi lớn nhất với nỗ lực nhỏ nhất.

• Vì đó là thành phần tốn kém nhất trong hệ thống.

• Vì đó là nơi dễ dàng thay đổi nhất nhưng ít tác dụng nhất.

Một công ty liên tục cắt giảm chi phí đào tạo nhân viên để tăng lợi nhuận ngắn hạn. Hậu quả là kỹ năng nhân viên giảm sút, năng suất và khả năng đổi mới kém đi, ảnh hưởng xấu đến lợi nhuận dài hạn. Đây là ví dụ về việc không nhận ra điều gì?

• Tầm quan trọng của marketing.

• Sự cần thiết phải có văn phòng đẹp.

• Các vòng lặp phản hồi dài hạn và tác động của việc cắt giảm chi phí lên năng lực cốt lõi.

• Vai trò của công nghệ thông tin.

Khái niệm "Stocks" (lượng tích trữ) và "Flows" (luồng chảy) trong mô hình hóa hệ thống động lực là gì? (Ví dụ: nước trong bồn và vòi nước chảy vào/ra)

• Stocks là tốc độ thay đổi, Flows là lượng tích lũy.

• Stocks đại diện cho sự tích lũy theo thời gian, Flows là tốc độ làm thay đổi Stocks đó.

• Cả hai đều chỉ tốc độ thay đổi.

• Stocks là đầu vào, Flows là đầu ra của hệ thống.

Một chính sách giảm thuế để kích thích kinh tế có thể hiệu quả trong ngắn hạn, nhưng nếu không tính đến khả năng lạm phát gia tăng sau đó, thì người ra chính sách đã bỏ qua yếu tố nào của tư duy hệ thống?

• Ranh giới của hệ thống kinh tế.

• Các vòng lặp phản hồi và độ trễ trong hệ thống.

• Các thành phần chính của hệ thống (người dân, doanh nghiệp).

• Mục tiêu ban đầu của chính sách.

"Tư duy cơ giới" (Mechanistic Thinking) thường có xu hướng xem xét các vấn đề như thế nào?

• Như một mạng lưới phức tạp của các mối quan hệ.

• Tập trung vào các mô hình và vòng lặp.

• Chia nhỏ thành các phần độc lập và tìm quan hệ nhân quả trực tiếp, tuyến tính.

• Luôn xem xét bối cảnh và môi trường xung quanh.

Việc chỉ nhìn vào các sự kiện riêng lẻ (ví dụ: hôm nay doanh số giảm) thay vì các mô hình hành vi theo thời gian (ví dụ: doanh số thường giảm vào đầu quý và tăng vào cuối quý) là đặc điểm của lối tư duy nào?

• Tư duy hệ thống.

• Tư duy tập trung vào sự kiện (event-oriented thinking), trái ngược với tư duy hệ thống.

• Tư duy chiến lược dài hạn.

• Tư duy phân tích cấu trúc.